نویسنده : جان دار به کارگردانی حسین امیری دوماری و پدرام پور امیری و بازیگری فاطمه معتمد آریا و حامد بهداد یکی از فیلم های بخش نگاه نو جشنواره فجر امسال است. در ادامه به نقد فیلم جان دار میپردازیم.
در سینمای امروز ایران به ندرت می توان فیلمی را یافت که از ابتدا تا انتها بدون رها شدن مخاطب را جذب کند. این رویداد از دل یک عملکرد حساب شده سرچشمه می گیرد. حسین امیری دوماری و پدرام پور امیری و همچنین محمد داوودی برای نگارش چنین فیلمنامه ای شایسته تقدیر هستند، زیرا تقریباً هر قسمت از فیلم روند و هدف خاصی دارد. همه شخصیت های فیلم بازی می کنند و هیچ کس در فیلم منفعل نیست.
یک قهرمان خاص از دل فیلمنامه بیرون می آید و مهمتر از آن، فیلم یک معضل پیچیده و قانع کننده را ارائه می دهد. این بحران، قلب مضمونی را تشکیل می‌دهد که یادآور بسیاری از نمونه‌های قبلی است که به موضوع انتقام و رضایت خانواده قربانی می‌پردازد اما فیلم جان دار با انتخاب درست و سکانس دقیق آنها به ماجرا نزدیک می‌شود.
وارد دنیای فیلم شویم، جایی که هر سکانس شخصیتی دارد که همیشه شما را هیجان زده می کند. اگر در هر نقطه از فیلم از شما پرسیده شود که چرا فیلم را تماشا کرده اید، می توانید پاسخ روشنی بدهید. اگر فیلمی این ویژگی ها را داشته باشد و حداقل داستان خودش را تا انتها روایت کند، حتی در فضای امروزی که نمونه های این گونه فیلم ها کم است، از دادن نمره قبولی به آن ابایی نداریم. به هیچ عنوان جان دار را از دست ندهید، چرا که دو کارگردان جوان خوش آتیه امید را به سینمای ایران می آورند. با نقد فیلم جان دار همراه مجله بامدادی ها باشید.
همچنین میتوانید از مقاله بهترین فیلم های ایرانی نیز بازدید کنید.
نقد فیلم جان دار
مشکل اصلی بسیاری از فیلم ها، مقدمه طولانی است. گاهی اوقات به نظر می رسد که سی دقیقه از فیلم گذشته است اما فیلم هنوز شروع نشده یا هنوز اتفاق مهمی نیفتاده است که ما را درگیر فیلم کند. طبیعتاً اکثر فیلم‌ها برای آشنایی مخاطب با حس فیلمشان نیاز به مقدمه دارند اما فیلمساز باید تلاش کند تا این مقدمه لذت بخش باشد. سکانس آغازین فیلم «جان دار» ما را با لوکیشن او از زمان پخش تیتراژ آشنا می کند. ما شاهد یک مراسم عروسی هستیم که در آن از طریق گفتگو و اتفاقات متضاد با شخصیت ها آشنا می شویم.
از همان ابتدا رقص زیاد به نمایشی برای حفظ نام خانوادگی تبدیل می شود. متناقض و خنده دار برای مخاطب، محیط خانواده را کاملاً معرفی می کند. تدوین موازی بهرام دهقانی به سریال کمک می کند تا با سفرهای فراوان بین عروسی و اتفاقات تکان دهنده ای که در پی دارد، ریتمی عالی داشته باشد. در سناریوی بعدی، این درگیری در طول اپیزود بالا می‌رود، به معنای واقعی کلمه به گریه و عروسی با هم می‌افتد. بعد از اینکه جمال با برادر یاسر روبرو می‌شود، “حالا چه می‌شود؟” یک سوال جذاب ذهن مخاطب را درگیر می کند و این سوالی است که باید فیلم را دنبال کنیم.
ارزش این خانواده از ابتدا حفظ آبرو به هر قیمتی است (حتی به قیمت ریاکاری و پنهان کاری) و این روند طبیعتاً به دل صحنه دادگاه می آید. همه اعضای خانواده تصمیم می گیرند برای نجات جان برادرشان دروغ بگویند اما تفاوت شخصیت جان دار با جدایی نادر از سیمین مثلاً این است که جمال برای فرار از قانون دروغ نمی گوید، بلکه خیلی سریع حقیقت را می گوید. ما مخاطبان نیز از روند این صحنه شگفت زده شده ایم.
یکی دیگر از مواردی که در نقد فیلم جان دار باید مورد توجه قرار گیرد، رساندن تدریجی اطلاعات به مخاطب در طول فیلم است. نویسندگان آنقدر در گرد هم آوردن این خانواده دقت کردند که خود شخصیت ها واقعاً دوست داشتند درباره گذشته خود صحبت کنند. آنها اطلاعات خود را در طول فیلم پخش می کنند و در مواقع لزوم آن را از طریق گفتگو معرفی می کنند تا همیشه چیزی برای غافلگیری مخاطب وجود داشته باشد.
در جریان درگیری های خانوادگی، مادر (با بازی فاطمه معتمد آریا) و برادر بزرگتر نعیم (با بازی حامد بهداد) با پدر (با بازی مسعود کرامتی) و برادر کوچکتر (با بازی علی شادمان) کاملاً متفاوت هستند. اکنون زمان آن است که نسبت دقیق اعضای خانواده را در دیالوگ مشخص کنیم و مدام جایگاه مخاطب را در ارزیابی شخصیت ها تغییر دهیم. در واقع وقتی خانواده متوجه می شوند که نامادری از پسرش محافظت می کند و برادر کوچکتر از خواهرش محافظت می کند، هر دو طرف کاملاً منطقی و همدل هستند بنابراین وارد یک بحران پیچیده و جدی می شویم و ما را به ادامه فیلم برمی انگیزد.
همانطور که قبلاً در نقد فیلم جان دار اشاره کردم تقریباً همه شخصیت های فیلم در تنش هستند و این تنش احساس غیرضروری و پویایی ندارد. شخصیت‌های کوچک‌تری مانند برادر کوچکتر و اسما (با بازی باران کوثری) برای هدفشان پا پیش گذاشتند. علاوه بر این توابع، نویسندگان در جزئیات هر طرح برای هر شخصیت یک تنش خلق کرده اند.
این اقدامات به طور مداوم سطح تنش را در هر قسمت افزایش می دهد. مثلا، صحنه ای که اسما جهیزیه اش را در حیاط می گذارد را تماشا کنید. شوهر اسما و نعیم مدام برای بار کردن وسایل با هم دعوا می کنند و نعیم با پارک کردن اتوبوس جلوی خانه بر تنش می افزاید. حتی در این صحنه مشاهده می شود که اسما ابتدا به نعیم هشدار می دهد، همانطور که برادر کوچکتر به شوهر خواهرش هشدار می دهد.
پایان تنش را باید دید که یاسر (بازیگر نقش جواد عزتی) به خانه آنها می آید. برادر کوچک تر در انباری خانه زندانی است و اگر هر لحظه بیرون بیاید، هرج و مرج حاکم می شود. برگه ای که در دست یاسر بود باعث شد دیگر اعضای خانواده احساس ضعف کنند. از طرفی وقتی اسما به همراه شوهرش می رسد، تنش به آخر می رسد. ایجاد چنین رهنمودهایی نشان می دهد که ما در جمع فیلمسازانی هستیم که واقعاً فیلمنامه و اجرای آن را درک می کنند. آنها به خوبی می دانند بالا بردن تنش و ناامید نکردن مخاطب یعنی چه.
از این منظر، جان دار فیلم قابل احترامی است، حتی اگر پایانش غیرمنتظره باشد اما هر چه که باشد، دیدگاه شما در مورد شخصیت است و از دل قهرمان شما بیرون می آید. به طور خلاصه در نقد فیلم جان دار می توان گفت که نویسندگان فیلم یعنی ایان دار نشان می دهند که با پرداختی جذاب و متفاوت می توان از یک مفهوم کلیشه ای فیلمی زیبا ساخت.
