فیلم خواهران غریب

نقد فیلم خواهران غریب / کیومرث پوراحمد

فیلم خواهران غریب : نه سال پیش، کیومرث پوراحمد – یکی از ستابش شده ترین فیلم سازان نزد مطبوعات سینمایی – دربارهی شاید وقتی دیگر در همین مجله نوشت: «آقای بهرام بیضایی از پشت یک عینک زرد خیلی بزرگ، با تردید او بدگمانی به مردم و دنیا نگاه می کند.

در این فاصله، سازندهی شاید وقتی دیگر، تنها موفق به ساختن یک فیت شده است. اما سازنده ی خواهران غریب در همین مدت، دست کم هفت فیلم بلند سینمایی، یک فیلم بلند ویدئویی و یک مجموعه ی تلویزیونی ساخته و دو می هم در راه است.

بیشتر بخوانید:فیلم زیر درختان زیتون

با مقاله نقد فیلم خواهران غریب همراه ما باشید.

مشکل کجاست؟ دو قلوهای بیضایی در دنیایی پر از شک و تردید و سوء تفاهم و بدگمانی و ناباوری که دم به دم به دنیای ما شبیه تر می شود در پایان یکدیگر را می یایند تا راوی هویت گمشده ی فردی و زیستی و تاریخی خود باشند.

اما دوقلوهای پوراحمد در دنیایی پر از خوبی و خوشی که دم به دم از ما دورتر می شود، از همان آغاز یکدیگر را می یانند تا هر چه زودتر «مامان خوب» را به «بابای مهربون» برسانند. دوقلوهای بیضایی از داستان به ظاهر نخ نما شده و کلیشه ای شان به نحوی غافلگیر کننده به دور ترین هدف می رسند.

اما دو قلوهای پوراحمد با همین داستان، به شکلی قابل پیش بینی، دم دست ترین راه ها را انتخاب می کنند و به خوش بینانه ترین نتیجه می رسند؛ نتیجه ای به مراتب سطحی تر از دوقلوهای عیاری در دو نیمهی سبب.

دوقلوهای بیضایی، شخص دهای قابل تحلینی هستند که شخصیت های فرعی به فضای پیرامون شکل می دهند. اما دوقلوهای پوراحمد، تیپ هایی هستند که اطرافشان را حمید هامون، مادربزرگ محید، مادر بدلی پولدار صاحب استودیو و مادر اصلی خیاط کم پول گرفته اند و در فضایی پر از «الهه ی ناز» و «نازنین مریم»، دل غربت گرایان را هم به دست می آورند.

بیشتر بخوانید:نقد فیلم دلشدگان

نه سال پیش، کارگردانی و بازیگری در فیلم بیضایی را کسی جدی نگرفت. اما سال گذشته، همین دو مورد در فیلم پوراحمد جایزه گرفت (نیازی به توضیح و جایی برای مقایسه هست؟).

شاید نویسنده ی مطلب «یک عینک زرد خیلی بزرگه فکرش را هم نمی کرد که روزی خودش ناچار شود با ایده های مشابه طبع آزمایی کند. اما مقایسه ی همان نوشته با روند کار نویسنده ی آن، ما را به نتیجه های تازه تری می رساند.

اینکه دلیل ماندگاری دوقلوهای بیضایی، چیزی فراتر از نمایش « تردید و بدگمانی» است؛ یعنی همان چیزی که فضای سرشار از خوش بینی و خوش گمانی فیلم خواهران غریب کم دارد: ساختار دقیق و درست سینمایی، منطق سنجیده و کاربردی، باورپدیری فضا و بالاخره جدی گرفتن توأمان اندیشه ی خود و مخاطب (مجموعه ی آیندگان و در آن میان، پلکان را می توان در کارهای پوراحمد متمایز دانست).

سازنده ی شاید وقتی دیگر پرکار جلوه نمی کند و به نظر می رسد که هیچ یک از الگوهای پرطرفدار و روزآمد را در کار خود نگنجانده است به سینمای شبیه سیاسی تاتوره، نه سینمای دنباله رو و تلفیقی بی بی چلچله و گاوبار و نه سینمای نیمه واقعی – نیمه فانتزی مد روز شکار خاموش؛ نه «سینمای بومی» قصه های مجید و به «سینمای دینی» به خاطر هانیه. اما سازنده ی خواهران غریب، مسیر راحت و بی دردسر خود را با کمترین ابداع و توجه به سنجیدگی ساختار، تا به امروز پیموده است.

شاید در تحلیلی تاریخی، آن توقف و این تنوع را بیشتر بتوان به هم مربوط دانست و تفاوت آن پیچیده نگری محدود و این ساده گرفتن گسترده را دقیق تر شکافت و دلایل ماندگاری دوقلوهای نه سال پیش بیضایی را نسبت به دوقلوهای امسال پوراحمد دریافت.

بیشتر بخوانید:فیلم کیمیا

شاید هم ایراد از ماست که در میان این همه ستایش نامه های جورواجور، از فیلم ساز می خواهیم به زمانی بازگردد که بایت فیلمهای بهترش، کمتر ستایش می شد. روزگاری که کمیت، لزوماً نشانه ی کیفیت نبود؛ روزگاری نه به غرابت این خواهران.

پایان مقاله نقد فیلم خواهران غریب