نقد فیلم شبی که ماه کامل شد

نرگس آبیار متولد یزد، نویسنده، کارگردان و فیلمنامه نویس سینمای ایران است. او کار خود را با نوشتن چندین رمان داستانی موفق آغاز کرد و سپس به سراغ فیلم‌های کوتاه، مستند و سینما رفت. اولین تجربه آبیار در عرصه سینما ساخت فیلم کوتاه داستانی «بن بست مهربانی» بود که جایزه بهترین فیلم کوتاه جشنواره را از آن خود کرد.

در این مطلب نقد فیلم شبی که ماه کامل شد به بررسی آخرین اثر این کارگردان می‌پردازیم با مجله بامدادی ها همراه باشید.

همچنین میتوانید از مقاله بهترین فیلم های ایرانی نیز بازدید کنید.

بررسی و نقد فیلم شبی که ماه کامل شد

اول از همه، قبل از اینکه وارد نقد فیلم شبی که ماه کامل شد شویم، باید یک بار برای همیشه با فیلمی که با عنوان «این فیلم بر اساس یک داستان واقعی ساخته شده است» شروع می شود، این موضوع را از سر راه خود برداریم. توجه و امید خود را در کجا هماهنگ کنیم و آنها را در کجا قرار دهیم؟ مختصات شما و آگاهی ما از رویدادهای دنیای واقعی بر اساس تمام شواهدی است که در اخبار تلویزیون، روزنامه ها و حتی اینترنت می بینیم.

نقد فیلم شبی که ماه کامل شد؛ دامنه‌ی جنایات خانواده ریگی

بیش از سی دقیقه در ابتدای فیلم به داستان عشق دو جوان فیلم یعنی «فائزه» (الناز شاکر دوست) و «حمید» (هوتن شکیبا) اختصاص دارد اما ماهیت داستان این است. عشق آنقدر ابتدایی و کودکانه است که بیش از هر چیز به فلان فیلم هندی شباهت دارد، با این تفاوت که در اینجا دیالوگ «چشمات سگ داره» روایت ایرانی این عشق هندی است. عیب فیلمنامه اینجاست که ادامه این رابطه از عشق هندی و فوق العاده کودکانه فراتر نمی رود.

 فیلم بیشتر وقت خود را با فائزه می گذراند، بنابراین می توان ادعا کرد که او شخصیت محوری و نقطه نظرات ما در طول داستان است اما مشکل اینجاست که هیچ کنش و انگیزه ای در شخصیت پردازی او وجود ندارد. چرا؟

با ادامه داستان، ابعاد جنایات خانواده ریگی بیشتر و بیشتر مشخص می شود اما فقط برای مخاطب و نه برای فائزه به عنوان شخصیت اصلی داستان. هر بار که می بینیم فائزه با نوع خشونت آمیزتری از جنایات ریگی و برادرش روبرو می شود، این سوال مطرح می شود که وقتی میزان این وحشیگری مشخص می شود چه تأثیری بر فائزه می گذارد؟

بیایید با هم نگاهی بیندازیم. اسلحه و مهمات در خانواده حمید پیدا می شود و فائزه وحشت می کند اما در نهایت به شوهرش پایبند می ماند. تیم ریگی ناگهان به خانه او در پاکستان هجوم بردند و فائزه فرزندش را بغل می‌کند و می‌هراسد اما باز هم به همسرش پایبند است. او حمید را در نوار ویدئو می بیند، شوکه و نگران است، کمی جنگ و دعوا اما همچنان به همسرش وفادار است، سعی می کند فرار کند و موفق نمی شود اما بچه های جدیدی به دنیا می آورد و در آخرین لحظه حتی با کمک حاضر نیست جولانگاهِ این همه جنایات و خشونت را ترک کند، این دور باطل تا پایان ادامه دارد.

 در واقع با باز شدن تدریجی جنایات و خشونت های ریگا و باندش و وارد شدن به زندگی خصوصی خانواده، تاثیری بر شخصیت ندارد، در واقع خشونت ریگی و جنایات برادرش فعال تر می شود اما شخصیت فائزه منفعل و نامشخص باقی می ماند.

حتی حضور پدر یا مادر در خانواده حمید هم تاثیری در این سوال ندارد. پدر گاه و بی‌گاه بلند می‌شود و صرفا به تذکر لثانی بسنده می‌کند. مادر هم با نگاه های ساکت انگیزه ای برای فائزه ایجاد نمی کند. یعنی برخلاف خشونت و جنایات ریگی و برادرش حمید، پدری به عنوان رادیو و مادری به عنوان مجسمه و دختری داریم که به نظر می رسد از کمبود هوش رنج می برد و هنوز فراتر از عشق هندی  فکر نمی کند.

البته چنین گروه ضعیف و منفعل نمی تواند خود را با شرایط فعلی وفق دهد. بنابراین جایگاه شخصیت ها در صحنه به دلیل عدم پرداخت منجر به انفعال و حل شدن اوضاع می شود. گویی ما به عنوان بیننده باید بپذیریم که چنین جنایاتی وجود دارد و انجام می شود اما شخصیت های داستان همگی لال، کم ذهن و منفعل هستند.

نقد فیلم شبی که ماه کامل شد؛ تروریست شدن حمید

از آنجایی که ما چیزی در مورد چگونگی تروریست شدن حمید ندیده ایم، در حال حاضر معتقد نیستیم که او تروریست است.

نقطه مقابل این شخصیت حمید است که از همان ایرادات اساسی رنج می برد. همینطور که پیش می رویم متوجه می شویم که حمید دارد تبهکار می شود. او از دست همسرش عصبانی بود و کودک را از مادرش جدا کرد و او را شکنجه کرد اما همچنان متعقد است که جای او در قلبش است! واقعا؟ در آخرین لحظات فیلم این نشانه عشق حمید کورسوی باور را دارد و حاضر نیستیم بپذیریم که حمید تروریستی آماده کشتن همسرش است.

میدانی چرا؟ دلیل این امر این است که حمید در غیاب او چهره ای دلسوز برای مخاطب باقی می ماند. ما همیشه حمید را پرخاشگر و خطرناک می بینیم اما سوال اینجاست که چگونه این اتفاق افتاد؟ این مشکل به مهم‌ترین و محوری‌ترین پرسش فیلم برمی‌گردد، فیلمنامه هیچ جایی به روند تبدیل یک آدم ساده و دوست داشتنی به یک جنایتکار خشن و قاتل نمی‌دهد.

 حمید هر بار که خانواده و همسرش را ترک می کند به جایی می رود که ما نمی دانیم کجاست، اتفاقات ناشناخته ای می افتد که نمی دانیم چیست و حالا برگشته است. وی گفت: با حرف یا رفتارهای خشونت آمیز و نمادین دیگر باید باور کنیم که او تبهکار شده است. آیا باید اتفاق بیفتد؟ کجاست؟ چه زمانی چرا ما چیزی در مورد این تغییر نمی بینیم؟ وقتی فیلمنامه با چنین تضادی با شخصیت حمید مواجه می شود، اعتماد مخاطب به او و به عشقی برمی گردد که در ابتدای فیلم دیدیم.

در واقع، ما در این مرحله معتقد نیستیم که حمید یک جنایتکار است، زیرا ما هرگز او را به عنوان یک جنایتکار نمی بینیم، که با این باور که خیانت عشق است – مانند بار اول – جایگزین می شود. به همین دلیل است که ما تا آخرین ساعت همدردی خود را با او حفظ می کنیم و می خواهیم محکم باور کنیم که عشق در کار است.

متأسفانه این اشتباهات فاحش توسط کارگردانان نیز انجام می شود. در رویارویی فائزه و حمید، دوربین بیشتر روی صورت حمید می ماند، مخصوصاً وقتی او ابراز عشق می کند. همه می دانیم که در شب قتل چه سرنوشتی در انتظار فائزه خواهد بود اما دوربین چه می کند؟ سیگار، چشمان اشک آلود حمید را به ما نشان می دهد که انگار دارد قبل از اقدام، قاتل را برایمان پاک می کند!

این بدان معناست که مخاطب همچنان در مهمترین قسمت داستان که قرار است جنایت اصلی اتفاق بیفتد به شخصیت وابسته است. – ظلم همچنان منفی است! داستان را از ابتدا تا انتها مرور کنید ما با یک زن ضعیف و منفعل مانده ایم، از طرفی زنی که زمانی عاشقش بوده و حالا تروریست نشده است، چون نمی دانیم چرا و چگونه اما همچنان به او ایمان داریم. و عشق او، ما با او همدردی خواهیم کرد. حالا بیایید یک سوال از خود بپرسیم که قهرمان این داستان کیست؟ ضد قهرمان کیست؟ آیا فیلم با طرف شیطانی همدردی می کند؟ یا در مقابل طرف خوب؟

بازیگران فیلم شبی که ماه کامل شد

الناز شاکردوست در نقش فائزه منصوری

الناز شاکردوست زادهٔ ۷ تیر ۱۳۶۳ در تهران بازیگر و طراح صحنه و لباس سینما، تلویزیون و تئاتر ایرانی است. بازیگری را با تئاتر شروع کرد. در نوزده سالگی بازی در فیلم عمر گل خاله را در سال ۱۳۸۳ به کارگردانی کیومرث پوراحمد آغاز کرد و در کمتر از یک سال در 4 فیلم بازی کرد. گل یخ یه فیلمی به کارگردانی و نویسندگی کیومرث پوراحمد و تهیه کنندگی غلامرضا موسوی محصول سال ۱۳۸۲ است.

هوتن شکیبا در نقش عبدالحمید ریگی

هوتن شکیبا زادهٔ ۲۴ خرداد ۱۳۶۳ در تهران بازیگر و صدا پیشه ایرانی است. هوتن شکیبا در دانشگاه سوره در رشته تئاتر تحصیل کرده و دارای مدرک کارشناسی ارشد در رشته تئاتر از دانشگاه هنر است. از کارهای او می توان به ایفای نقش در مجموعه های تلویزیونی  طبقه حساس، هلن و مجموعهٔ تلویزیونی لیسانسه‌ها اشاره کرد. او همچنین صداپیشگی دو عروسک دیبی و خونه بغلی در مجموعه کلاه قرمزی است.

شبنم مقدمی در نقش  مادر فائزه و شهاب

شبنم مقدمی زاده ٣ فروردین ۱۳۵۱ در تهران بازیگر سینما، تئاتر و تلویزیون ایرانی است. شبنم مقدمی در سال ۱۳۵۱ در تهران به دنیا آمد. وی دارای تحصیلات عالی در رشته ادبیات فارسی است و در هنرستان بازیگری به نام امین تارخ آزاد تحصیل کرده است.

وی فعالیت خود را در رادیو از سال 1356 با اجرای برنامه «خانه کاغذی» به کارگردانی شهرام کرمی آغاز کرد و سابقه حضور در برنامه هایی چون “هفت شنبه”، “خط خطیم، “کبوتری ناگهان” و “هفت ترانه”. او در کنار فعالیت رادیویی، بازیگری در سینما را با فیلم فیلم “زخمی” (کامران قدکچیان، ۱۳۷۷) آغاز نمود و تاکنون در فیلم‌های از “صمیم قلب” (بهرام کاظمی، ۱۳۷۹)، “به نام پدر” (ابراهیم حاتمی کیا، ۱۳۸۴)، “پاداش سکوت” (مازیار میری، ۱۳۸۵) و “فرزند خاک” (محمدعلی آهنگر، ۱۳۸۵) و سینمایی “تنهایی” با حضور شهاب حسینی در سال ۱۳۹۰ نقش‌آفرینی کرده‌است.

لیست بقیه بازیگران:

• فرشته صدرعرفایی
• پدرام شریفی در نقش شهاب منصوری
• فرشته صدرعرفایی در نقش مادر عبدالحمید
• فرید سجادی حسینی در نقش پدرخوانده فائزه و شهاب
• آرمین رحیمیان در نقش عبدالمالک ریگی

عوامل فیلم شبی که ماه کامل شد

نویسنده : نرگس آبیار – مرتضی اصفهانی / مدیر فیلمبرداری : سامان لطفیان / طراح صحنه : محمد رضا شجاعی / طراح لباس : محمد رضا شجاعی / طراح چهره پردازی : ایمان امیدواری / تدوین : حمید نجفی راد / موسیقی متن : مسعود سخاوت دوست ‌ / صدابردار : مهدی صالح کرمانی / صداگذار : آرش قاسمی / جلوه های ویژه بصری : فرید ناظر فصیحی / جلوه های ویژه میدانی : آرش آقا بیگ / مدیر تولید : بهزاد هاشمی / سرپرست گروه کارگردانی و برنامه ریز : روزبه سجادی حسینی / دستیار اول کارگردان : امین خنکال / عکاس : امید صالحی / مدیر تدارکات : سعید اکبری