نویسنده : فهرست مطالب
مقدمه
اگه بخوام از یه کارگردان حرف بزنم که با فیلم‌هاش نه‌تنها سینمای کشور چین رو به دنیا نشون داد، بلکه یه سبک بصری خیره‌کننده خلق کرد، فقط یه اسم به ذهنم می‌رسه: ژانگ ییمو.
این بشر با فیلم‌هایی مثل «فانوس قرمز را برافراز» و «قهرمان» انگار یه جادوی تصویری به پا کرده که هنوزم بعد از این همه سال، چشم‌مون رو خیره می‌کنه. ژانگ ییمو فقط یه کارگردان نیست؛ یه قصه‌گوییه که با رنگ، نور و داستان‌سرایی، قلب مخاطباش رو تسخیر کرده.
توی این مقاله قراره حسابی بریم تو عمق زندگی و کارنامه‌ی این فیلم‌ساز افسانه‌ای، از بچگی و سختی‌هاش تا موفقیت‌های جهانی و حتی یه کم حاشیه‌های زندگی شخصیش. پس اگه عاشق سینمایی یا فقط کنجکاوی که بدونی چرا ژانگ ییمو انقدر خاصه، تا آخر این بلاگ همراه من بمون!
معرفی ژانگ ییمو
ژانگ ییمو، متولد ۱۴ نوامبر ۱۹۵۱ توی شهر شی‌آن چین، یه کارگردان، تهیه‌کننده، نویسنده و حتی بازیگره که به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین فیلم‌سازای نسل پنجم سینمای چین شناخته می‌شه. این بشر با آثاری مثل «ذرت سرخ»، فیلم قهرمان و «خانه خنجرهای پران» نه‌تنها توی چین.
بلکه توی کل دنیا اسم و رسمی به هم زده. ژانگ ییمو با سبک بصری خاصش، که پر از رنگ‌های پرجنب‌وجوش و داستان‌های عمیقه، تونسته جایزه‌های معتبری مثل خرس طلایی برلین و شیر طلایی ونیز رو ببره.
از همون اول که وارد دنیای سینما شد، معلوم بود ژانگ ییمو قراره یه انقلاب به پا کنه. فیلم‌هاش ترکیبی از درام‌های عمیق، تاریخ چین و یه جور زیبایی‌شناسیه که انگار داری یه نقاشی متحرک می‌بینی. حالا بیایم یه نگاهی بندازیم به این که چطور این مرد تونست از یه پسر ساده‌ی شی‌آن به یکی از بزرگ‌ترین کارگردانای دنیا تبدیل بشه.
زندگی و حرفه‌ی ژانگ ییمو
اوایل زندگی و شروع سخت
ژانگ ییمو توی یه خانواده‌ی پرچالش توی شهر شی‌آن به دنیا اومد. پدرش افسر ارتش انقلاب ملی بود و مادرش پزشک. اما زندگی برای ژانگ اصلاً آسون نبود. توی دوره‌ی انقلاب فرهنگی چین (دهه‌ی ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰)، چون خانوادش پیشینه‌ی سیاسی حساسی داشتن، ژانگ مجبور شد مدرسه رو ول کنه و بره توی مزرعه کار کنه.
بعدش هم توی یه کارخانه‌ی نساجی مشغول شد. این دوره برای ژانگ ییمو پر از سختی بود، ولی همون موقع بود که عاشق عکاسی شد و این عشق بعداً توی فیلم‌هاش حسابی به کارش اومد.
بعد از انقلاب فرهنگی، ژانگ ییمو با کلی زحمت خودش رو به آکادمی فیلم پکن رسوند و توی رشته‌ی فیلم‌برداری قبول شد. اون موقع ۲۷ سالش بود و از خیلی از همکلاسی‌هاش بزرگ‌تر بود، ولی این باعث نشد جا بزنه.
اولین کارش به‌عنوان فیلم‌بردار توی فیلم «زمین زرد» (۱۹۸۴) بود که حسابی مورد توجه قرار گرفت و راهش رو برای کارگردانی باز کرد. ژانگ ییمو از همون اول نشون داد که یه استعداد خاصه.
سبک سینمایی و نوآوری‌ها
اگه بخوام یه چیز رو درباره‌ی ژانگ ییمو بگم که واقعاً خاصش می‌کنه، اون سبک بصریشه. این بشر انگار با رنگ و نور نقاشی می‌کشه. فیلم‌هایی مثل «فانوس قرمز را برافراز» پر از صحنه‌هاییه که انگار از دل یه نقاشی سنتی چینی دراومده. ژانگ ییمو عاشق استفاده از رنگ‌های پررنگ مثل قرمز، سبز و طلاییه که حس و حال داستان رو چند برابر می‌کنه.
یکی از نوآوری‌های ژانگ ییمو اینه که تونسته داستان‌های ساده‌ی انسانی رو با مسائل بزرگ تاریخی و فرهنگی قاطی کنه. مثلاً توی «برای زندگی» (To Live)، اون زندگی یه خانواده‌ی معمولی رو توی بستر تغییرات سیاسی چین نشون می‌ده، طوری که هم اشکت رو درمیاره، هم به فکرت می‌بره.
ژانگ ییمو همیشه سعی کرده داستان‌هاش هم شخصی باشن، هم جهانی، و این راز موفقیتشه. حتی توی فیلم‌های رزمی مثل «قهرمان» و «خانه خنجرهای پران»، حرکت‌های رزمی انگار یه رقص باله‌ست که با موسیقی و تصویر قاطی شده.
یه چیز دیگه که ژانگ ییمو رو خاص می‌کنه، توجهش به جزئیاته. اون حتی توی مصاحبه‌هاش گفته که مثل یه راهب زندگی می‌کنه و موقع فیلم‌سازی همه‌چیز رو با دقت برنامه‌ریزی می‌کنه. این وسواس باعث شده فیلم‌هاش هم از نظر بصری خیره‌کننده باشن، هم از نظر داستانی قوی.
فیلم‌های شاخص و جوایز
ژانگ ییمو با اولین فیلمش، «ذرت سرخ» (۱۹۸۷)، خرس طلایی جشنواره برلین رو برد و یه جورایی به همه نشون داد که سینمای چین قراره حرفای زیادی برای گفتن داشته باشه. این فیلم داستان یه زن جوون رو توی یه روستای چینی روایت می‌کنه و پر از تصاویر خیره‌کننده‌ست. بعدش، فیلم «فانوس قرمز را برافراز» (۱۹۹۱) اومد که نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی شد و ژانگ ییمو رو به یه ستاره‌ی جهانی تبدیل کرد.
فیلم «قهرمان» (۲۰۰۲) با بازی جت لی، یکی دیگه از شاهکارای ژانگ ییموه که نه‌تنها توی چین، بلکه توی کل دنیا حسابی ترکوند. این فیلم با داستان پیچیده و تصاویر بصری بی‌نظیرش، نامزد اسکار شد و جایزه‌ی بهترین فیلم خارجی از جامعه منتقدین فیلم آمریکا رو برد.
«خانه خنجرهای پران» (۲۰۰۴) هم یه فیلم رزمی دیگه‌ست که بازم نامزد اسکار شد و نشون داد ژانگ ییمو چطور می‌تونه ژانرهای مختلف رو با سبک خودش قاطی کنه.
ژانگ ییمو توی سال‌های اخیر هم دست از کار نکشیده. فیلم «رودخانه سرخ» (۲۰۲۳) پرفروش‌ترین فیلم سال چین شد و حتی حالا که ۷۳ سالشه، بازم داره پروژه‌های جدید مثل یه سریال و اقتباسی از «مشکل سه بدن» کار می‌کنه.
زندگی شخصی و حاشیه‌ها
زندگی شخصی ژانگ ییمو هم مثل فیلم‌هاش پر از داستان و حاشیه‌ست. اون توی سال ۱۹۷۸ با ژیا هوا ازدواج کرد، ولی این ازدواج توی سال ۱۹۸۸ به جدایی کشید. بعداً توی سال ۲۰۱۱ با چن تینگ، که یه رقصنده بود، ازدواج کرد و ازش سه تا بچه داره. این ازدواج حسابی حاشیه‌ساز شد، چون توی چین قانون یه بچه‌ای بود و ژانگ ییمو به خاطر داشتن چند بچه جریمه شد.
ژانگ ییمو همیشه سعی کرده زندگی شخصیش رو از رسانه‌ها دور نگه داره، ولی رابطه‌ش با گونگ لی، بازیگر معروف فیلم‌هاش مثل «فانوس قرمز» و «برای زندگی»، حسابی سر زبونا بود. این دوتا سال‌ها باهم همکاری کردن و شیمی‌شون توی فیلم‌ها واضحه، ولی هیچ‌وقت رسماً رابطه‌شون رو تأیید نکردن.
خارج از حاشیه‌ها، ژانگ ییمو یه آدم سادست که می‌گه عاشق کارشه و دوست داره داستان‌هایی رو تعریف کنه که مردم رو به فکر بندازه. اون حتی مراسم افتتاحیه المپیک پکن ۲۰۰۸ رو کارگردانی کرد که یه جورایی نشون‌دهنده‌ی نفوذش توی فرهنگ چینه.
فیلم‌شناسی کامل ژانگ ییمو
ژانگ ییمو توی کارنامه‌ش کلی فیلم داره که هر کدوم یه جورایی یه اثر هنری‌ان. این لیست کامل فیلم‌هاییه که کارگردانی کرده:
- ذرت سرخ (Red Sorghum – ۱۹۸۷): برنده خرس طلایی برلین.
- جو دوو (Ju Dou – ۱۹۹۰): نامزد اسکار بهترین فیلم خارجی.
- فیلم فانوس قرمز را برافراز (Raise the Red Lantern – ۱۹۹۱): نامزد اسکار و برنده شیر نقره‌ای ونیز.
- داستان کیو جو (The Story of Qiu Ju – ۱۹۹۲): برنده شیر طلایی ونیز.
- برای زندگی (To Live – ۱۹۹۴): برنده جایزه بزرگ کن.
- مثلث شانگهای (Shanghai Triad – ۱۹۹۵)
- چیزی برای گفتن داره (Keep Cool – ۱۹۹۷)
- نه یکی کمتر (Not One Less – ۱۹۹۹): برنده شیر طلایی ونیز.
- مادر و پدر من (My Father and Mother – ۱۹۹۹)
- قهرمان (Hero – ۲۰۰۲): نامزد اسکار و برنده جوایز متعدد.
- خانه خنجرهای پران (House of Flying Daggers – ۲۰۰۴): نامزد اسکار.
- نفرین گل طلایی (Curse of the Golden Flower – ۲۰۰۶)
- شبِ فیلم (Each His Own Cinema – ۲۰۰۷): اپیزود.
- یک زن، یک اسلحه و یک مغازه رشته‌فرنگی (A Woman, a Gun and a Noodle Shop – ۲۰۰۹)
- گل‌های جنگ (The Flowers of War – ۲۰۱۱)
- بازگشت (Coming Home – ۲۰۱۴)
- دیوار بزرگ (The Great Wall – ۲۰۱۶)
- سایه (Shadow – ۲۰۱۸)
- فیلم تنگنا (Cliff Walkers – ۲۰۲۱)
- فیلم یک لحظه (One Second – ۲۰۲۰)
- فیلم تک‌تیراندازها (Snipers – ۲۰۲۲)
- فیلم رودخانه سرخ (Full River Red – ۲۰۲۳): پرفروش‌ترین فیلم سال چین.
- ماده ۲۰ (Article 20 – ۲۰۲۴): کمدی حقوقی.
نقد کوتاه
اگه بخوام یه نقد کوتاه از ژانگ ییمو بگم، باید بگم این بشر یه جادوگر سینماست. فیلم‌هاش پر از تصاویر خیره‌کننده و داستان‌های عمیقه که هم سرگرم می‌کنه، هم به فکر می‌بره.
نقطه‌قوتش سبک بصری و داستان‌سراییشه، ولی گاهی حس می‌شه فیلم‌هاش زیادی روی جنبه‌های بصری تمرکز دارن و داستان یه کم گم می‌شه. با این حال، ژانگ ییمو با کارنامه‌ی پربارش نشون داده که همیشه یه چیز جدید برای گفتن داره و هنوزم توی ۷۳ سالگی داره مخاطباش رو شگفت‌زده می‌کنه.
جمع‌بندی
ژانگ ییمو یه فیلم‌سازیه که نه‌تنها سینمای چین رو به دنیا معرفی کرد، بلکه با سبک خاصش یه امضا تو تاریخ سینما گذاشت. از فیلم‌های درام تاریخی مثل «فانوس قرمز» گرفته تا اکشن‌های رزمی مثل «قهرمان»، این بشر همیشه تونسته یه داستان خوب رو با تصاویر بی‌نظیر روایت کنه.
حالا که این همه درباره‌ی ژانگ ییمو خوندی، نظرت چیه؟ کدوم فیلمش رو بیشتر دوست داری؟ یا شاید یه خاطره‌ی بامزه از دیدن یکی از فیلم‌هاش داری؟ توی کامنتا برامون بنویس و بگو! مطمئنم کلی حرف برای گفتن داری.
سوالات متداول
- ۱. ژانگ ییمو کیه؟
- ژانگ ییمو یه کارگردان، تهیه‌کننده و نویسنده‌ی چینیه که با فیلم‌هایی مثل «فانوس قرمز را برافراز» و «قهرمان» معروفه.
- ۲. اولین فیلم ژانگ ییمو چی بود؟
- اولین فیلمش «ذرت سرخ» (Red Sorghum) توی سال ۱۹۸۷ بود که خرس طلایی برلین رو برد.
- ۳. ژانگ ییمو چه جایزه‌هایی برده؟
- خرس طلایی برلین، شیر طلایی ونیز، جایزه بزرگ کن و چند تا نامزدی اسکار توی کارنامه‌ش داره.
- ۴. سبک سینمایی ژانگ ییمو چیه؟
- اون به خاطر استفاده از رنگ‌های پرجنب‌وجوش، تصاویر خیره‌کننده و ترکیب داستان‌های انسانی با تاریخ معروفه.
- ۵. ژانگ ییمو ازدواج کرده؟
- آره، اون دو بار ازدواج کرده؛ اول با ژیا هوا و بعد با چن تینگ که ازش سه تا بچه داره.
- ۶. چرا ژانگ ییمو حاشیه‌ساز شد؟
- به خاطر داشتن چند بچه توی دوره‌ی قانون یه بچه‌ای توی چین، جریمه شد و حسابی سر زبونا افتاد.
- ۷. بهترین فیلم ژانگ ییمو چیه؟
- سلیقه‌ایه، ولی خیلیا «فانوس قرمز را برافراز»، «قهرمان» و «برای زندگی» رو جزو بهترین‌هاش می‌دونن.
- ۸. ژانگ ییمو فقط کارگردان بوده؟
- نه، اون فیلم‌بردار، بازیگر و تهیه‌کننده هم بوده، حتی مراسم المپیک پکن ۲۰۰۸ رو کارگردانی کرد.
- ۹. جدیدترین فیلم ژانگ ییمو چیه؟
- فیلم «ماده ۲۰» (Article 20) توی سال ۲۰۲۴ اکران شد که یه کمدی حقوقیه.
- ۱۰. چرا ژانگ ییمو انقدر معروفه؟
- چون با سبک بصری خاص و داستان‌های عمیقش، سینمای چین رو به دنیا نشون داد و کلی جایزه برد.
راستی، تو کدوم فیلم ژانگ ییمو رو بیشتر دوست داری؟ نظرت رو توی کامنتا بنویس و بگو چرا این بشر انقدر تو سینمای دنیا خاصه!