نویسنده : معرفی دستگاه همایون : این دستگاه زیبا در موسیقی سنتی ایرانی به تناسب نام خود، فرم و ساختاری شاهانه، با وقار و حالتی اشرافی دارد ، ولی با تمام این تفاسیر زمینهٔ اجرای خیلی از لالایی‌ها و زمزمه‌های متداول در منطقه های گوناگون کشور عزیزمان است.
علاوه بر آن از نغمه‌های این دستگاه در موسیقی زورخانه نیز استفاده می گردد . از همین رو استفاده از یک گام بخصوص و تفاوت زیاد در گام بالا رونده و پایین رونده دستگاه همایون یکی از بهترین و بخصوص ترین دستگاه موسیقی ایرانی به شمار می‌رود.
این دستگاه اصیل ایرانی و یا به عبارتی «دستگاه عشاق»، با حالت محزون و اسرار آمیز خود گوشه‌های فراوانی دارد که گوشه «بیداد» اوج شکوفایی و بزرگی این دستگاه شمرده می گردد .
طبق نظر متافیزیکی یکی از صاحب نظران و اساتید موسیقی یعنی جناب آقای مجید کیانی درباره ی موسیقی ایرانی، “همایون” ادامه‌ی روز، تداوم گذران عمر و زندگی ،اتحاد عشق و عاشق و معشوق و توحید است.
آثار بزرگ و نامی از موسیقی ایرانی در صده قبل در این دستگاه بوجود آمده و اجرا شده‌اند.
« رنگ فرح » از جمله این آثار بزرگ و بنام است . از دیدگاه مرکب خوانی این دستگاه به دستگاه سه گاه و دستگاه شور ارتباط دارد و گسترش و این دستگاه را بیشتر می‌کند.
از همین رو شباهت دستگاه همایون با دسگاه شور ، با بم کردن نت سوم گام دستگاه همایون به اندازه نیم‌پرده می‌توان وارد دستگاه ایرانی شور شد.
این دستگاه را نیز می‌توان به دستگاه چهارگاه مرتبط کرد و این کار با اضافه کردن نیم‌پرده به نت ششم گام همایون و کم کردن ربع پرده از نت پنجم که گوشهٔ آواز منصوری را تداعی می‌کند امکان پذیر است.
دقیقا برعکس این فرایند و گذر از چهارگاه به همایون نیز در گوشهٔ گوناگون دستگاه چهارگاه قابل اجرا است .
معرفی دستگاه همایون
یکی از آواز های مطرح و بنام موسیقی سنتی ایرانی که نام آن در کتاب ها و رساله های موسیقی هست آواز بیات اصفهان است که آن را از زیر مجموعه های دستگاه همایون دانسته‌اند.
یکی دیگر از آوازهایی که از متعلقات دستگاه همایون است، آواز شوشتری است.
یکی از آثار ارزشمندی از موسیقی ایرانی در صده قبل در این دستگاه بوجود و اجرا شده اند. « رنگ فرح » است.
از بعد و دیدگاهی مرکب خوانی این دستگاه به دستگاه دستگاه شور و سه گاه ارتباط دارد و گستردگی این دستگاه را زیاد تر می‌کند.
پیشینه اسم این دستگاه، عبارت «هماگون» است که معنی فرخنده یا خجسته دارد. عبدالقادر مراغی یکی از بزرگان و صاحب نظران موسیقی که در قرن نهم هجری بود از همایون به عنوان یکی از شعبات بیست و چهارگانه نام برده‌است که شامل بعضی نغمه‌های مقام زنگوله و برخی نغمه‌های مقام رهاوی است.
ساختار های اصلی گام همایون :
دقیقا هماننده گام شور پایین رونده است، و دلیل اصلی این موضوع در حالت صعود محسوس ندارد.
فاصله های گام همایون به ترتیب عبارت است از:
دوم نیم بزرگ، دوم بیش بزرگ، نیم پرده، پرده، نیم پرده، پرده، پرده
دانگ‌های گام همایون برابر نیستند، دلیل ان این است که دانگ اول دارای یک دوم نیم بزرگ و یک دوم بیش بزرگ و یک دوم کوچک است و دانگ دوم از یک دوم کوچک و دو دوم بزرگ تشکیل می گردد.
در کل گام های دستگاه همایون شباهت فراوانی با دستگاه شور دارد.
این مطلب ادامه دارد پس با مجله بامدادی ها همراه باشید.
