نویسنده : فیلم «تنگه ابوقریب» در رقابت سی و ششمین بخش فیلم فجر و هفتمین فیلم بهرام توکلی قرار دارد. در آینده برای نقد فیلم تنگه ابوقریب با مجله بامدادی ها همراه باشید.
همچنین میتوانید از مقاله بهترین فیلم های ایرانی نیز بازدید کنید.
خلاصه فیلم
تنگه ابوقریب حادثه دلاورانه دفاع مردم این سرزمین از سرزمین ایران است. داستان رشادت های سربازان گردان عمار در حفاظت از تنگه ابوقریب.
نقد فیلم تنگه ابوقریب
ابوقریب ابنایی متنوع ترین فیلم بهرام توکلی و بی شک بهترین اثر اوست. دیدن چنین فیلمی از کارگردانی با سابقه ساخت فیلم های ساده، به ویژه آنهایی که مضامین اجتماعی یا درون گرایی فردی دارند، تماشاگران معمولی سینما را کاملا شگفت زده خواهد کرد.
«تنگه ابوقریب» فیلمی است که نه به جادوی نهفته در داستان، بلکه به درام ناشی از بازنمایی واقعی اتفاقات اردوگاه و رابطه آن با قهرمانان داستان و کل درام داستان وابسته است. فراتر از آن، فیلم در روایت خود تفاوت چندانی ندارد به جز خط اصلی به طور کلی، یعنی اعزام گروهی از رزمندگان برای انجام عملیات درست است که در طول فیلم شخصیت ها به بیننده معرفی میشوند اما این شناخت حاصل اتفاقات داستان نیست و تنها از رویارویی افراد با یکدیگر شکل می گیرد.
نمونه هایی از این شخصیت شناسی و شخصیت پردازی عبارتند از: عزیز (با بازی علی سلیمانی) و خلیل (با بازی حمیدرضا آذرنگ) در جستجوی بازار برای خرید سنجاق سر با گل های پارچه ای یا درگیری خلیل برای بازگشت به خانه و تعمیر شیرفلکه یا جمع آوری پول برای حسن (با بازی امیر جدیدی) و تشویق مجید (با بازی جواد عزتی) برای بازگشت و تحویل پول به خانواده یا محافظت از جوانی به نام علی (با بازی مهدی قربانی) که پدرش جانباز جنگ بود. تمام اتفاقات دیگر این حوزه هیچ کدام تاثیری در داستان اصلی فیلم ندارند و فقط ما را به شخصیت ها نزدیک می کند و مخاطب را با شخصیت های فیلم همزاد پنداری می کند.
اگرچه داستان تنگه ابوقریب برای ساخت یک فیلم بلند پیش پا افتاده به نظر می رسد اما «تنگه ابوقریب» فیلم جذابی است. فیلمی که در فرم و فواصل روایت، نشانه گذاری های مناسبی داشته باشد و در هیچ مقطعی از فیلم، مخاطب را تنها نگذارد.
از جاده ابوقریب که می گذرد، سرعت فیلم تندتر می شود و دیگر خبری از چرخش و رفت و برگشت ملایم بین میز بستنی فروشی و نرده های شط خبری نیست. همه چیز شتاب می گیرد تا زمانی که ذهن به سرعت حوادث عادت کند و هر لحظه را با دقت بیشتری تماشا کند.
بی شک انتخاب یک فرم بسیار سخت از نظر اجرا موثرترین عامل در القای چنین احساسی است. پلان سکانس بی نقصی که اجرای آن در دستان تیم فیلم میلیون ها هزینه دارد، به تماشاگر کمک می کند تا کاملا درون اثر باشد و تمام شخصیت ها را دنبال کند. این رویداد از همان سفارش اول شروع می شود و روند خاص و منحصر به فرد خود را تا پایان حفظ می کند.
برای ستایش این شکل از رسمیت در تنگه ابوقریب و کمک به برانگیختن احساسات در بیننده و سکانس به سکانس دشواری در جداسازی یک صحنه با چند کنش بازیگران، حرکت ابزارهای مسلح، حرف های زیادی می توان گفت، بمب و غبار و خون و لباس زنانه و بچه گانه و اساساً ایجاد چنین میزانسن جنگی کاملی از جهت و رهبری این همه تمجید کرد اما ذکر چند نکته در این موضوع بسنده می شود.
چند نکته در نقد فیلم تنگه ابوقریب
اساساً این نوع داستان مبتنی بر دوربین دستی و حرکت به عنوان یک شخصیت در فیزیک محیط کارکردهای بصری متفاوتی دارد، گاهی در بعضی جاها خوب و گاهی کاملاً بد. یکی از بهترین روش ها برای چنین سیستم مدیریت داده ای، عکاسی و فیلمبرداری از میدان های جنگ است.
جایی که با هر شخصیت و موقعیتی کاملاً حضور دارید، در خط مقدم رویدادها هستید. فرض کنید در دادگاه هستید، اگر می خواهید به قاضی نگاه کنید، باید کمی به بالا نگاه کنید یا از قاضی، باید به پایین نگاه کنید اما در میدان جنگ وقتی گلوله از بالای کانال شلیک می کند فرقی نمی کند فرمانده باشی یا سرباز یا فیلمبردار یا چیز دیگری، فقط یک راه پیش رو داری و آن هم خمیده راه رفتن است.
بنابراین چنین روشی می تواند بیننده را تا زمانی که خود را در این شرایط مانند یک بازی تصور کند با بازیگران همسو می کند و در این مرحله می توان سریال را از نظر نظم و ترتیب موثرترین سریال دانست. سکانس پلانی که از پس زمینه مجبور به حرکت بدون مکث می شود و این نشان دهنده هارمونی شگفت انگیز در میدان جنگ است.
در سکانسی از فیلم، حسن (امیر جدیدی) را می‌بینید که به تپه‌ای رسیده و آرپی‌جی‌اش را میگیرد، به تانکی پشت دیوار می‌زند و به موازات آن میدود، در همین هنگام در میان تیراندازی ها در آن انتها انفجاری صورت میگیرد و کادر با قابی که در خود علی (مهدی قربانی) و مجید (جواد عزتی) را دارد به دنبال او حرکت میکند وپشت چیزی پناه میگیرند.
همچنین در انتهای تصویر انفجار و غیره وجود دارد. این سکانس در قالب انتخابی این فیلم برای بیننده تاثیراتی دارد و بر ذهن فعال او که از این آمار بصری که گفته می‌شود در مراحل بازگویی در وسط قرار میگیرد، برمی‌خیزد.
موقعیتی جنگی که هیچ گاه این عنوان را از این سو و آن سوی ذهن به خود نگرفته است و قهرمانان فیلم بارها به ما یادآوری می کنند که ما از کشوری که نگران زندگی آن هستیم محافظت می کنیم. اساساً خط داستانی فیلم دفاع از ایستگاه برای جلوگیری از ورود نیروهای دشمن است. این ماجرا را به صورت تلویحی با کتاب پیرمرد و دریا در دست مجید (جواد عزتی) میبینم تا بفهمیم که سرزمین ما آنقدر ماهی بزرگی است که صیاد از پس صید آن برنیاد و این اتفاق کاملا درست و سرجای خود، فیلم را تا پایان هدایت میکند.
اساسا نظر فیلمساز درباره تنگه ابوقریب درست است. نمونه دیگر از این نمونه ها حضور سرباز با ماشین و موقعیت در مقابل همت اوست. با توجه به واقعیت آنچه که واقعاً اتفاق افتاده است، در این مقاله بحثی وجود ندارد اما نویسنده بر چگونگی اجتناب از بسیاری از مشکلاتی که منجر به خشونت می شود، مانند تفاوت بین دو ارتش این کشور تمرکز می کند.
نمونه دیگری از این مسائل، تعاملات بین بازیگران در تنگه ابوقریب در میانه میدان جنگ است. وقتی بحران به اوج خود می رسد و همه جا غم، از دست دادن دوستان و خونریزی است اما این شخصیت ها با هم صحبت می کنند و فضای زیبایی را ایجاد می کنند که در آن احساس پیروزی و عظمت رزمندگان به لایه های پنهان ذهن بیننده تزریق می شود.
این اتفاق یکی از اتفاقاتی است که شهید آوینی در مورد رزمندگانی که عازم خط مقدم جنگ بودند و باید از یک دشت گلی عبور می کردند، به نمایش گذاشت و فیلمبردار آن اتفاق زیبا را به تصویر کشید. رزمندگان با تمام وجود سعی کرده بودند از جاهایی که گل نبود عبور کنند تا پایمال نشوند.
ابوقریب در بسیاری از زمینه ها، از جمله گریم و جلوه های ویژه میدانی، که ارتباط تنگاتنگی با ایجاد مکان های طبیعی دارد که نیازی به بررسی ندارند، درخشان است. تیراندازی طبیعی، تکه تکه شدن، آرایش شخصیت ها و چهره افراد در جاده و میدان جنگ، انفجارهای پیاپی، انفجارهای ناگهانی تانک ها و… انصافاً بسیار خوب و دقیق انجام می شود.
موسیقی تنگه ابوقریب همچنان بسیار مفصل است، راوی این عملیات خاص است، به خصوص در پایان فیلم و حفاظت از دره، آهنگ حماسی بازگشت قهرمان وجود دارد که گوش ها را پر می کند. لایه های غم ایجاد می کند و چنین افتخار و سپاسی را به مخاطب نشان می دهد.
در نهایت نقد فیلم تنگه ابوقریب باید گفت که یکی از بهترین فیلم های سینمای دفاع مقدس و بهترین فیلم بهرام توکلی است. او به میدان جنگ نشان داد که اگرچه شبیه به همه میدان های جنگ در جهان است اما شخصیت هایی هستند که برای ایفای نقش قهرمانان ایرانی می جنگند که تا به حال در هیچ کجای دنیا با مردمی روبرو نشده اند و این تفاوت میدان جنگ است و هر صحنه مبارزه ای که با پرداخت شخصیت های فیلم کاملا قابل درک باشد.
عوامل فیلم
نویسنده و کارگردان تنگه ابوقریب : بهرام توکلی
بازیگران : امیر جدیدی، جواد عزتی، حمیدرضا آذرنگ، علی سلیمانی، مهدی پاکدل، مهدی قربانی، قربان نجفی
