نویسنده : نام اصلی: The Act of Killing
نام فارسی: فیلم عمل کشتن
محصول: ۲۰۱۲ – دانمارک، اندونزی، نروژ
ژانر: مستند
رده‌ی سنی: ۱۶+
امتیاز: ۴ از ۴
مصطفی ملکی
چند روزی‌ست که اولین تجربه‌ی بلند داستانی آقای «جاشوآ اپنهایمر» منتشر شده است. بهتر آن دیدیم که قبل از ورود به اثر جدید این فیلمساز فیلم عمل کشتن به سال ۲۰۱۲ و مستند پر سر و صدای «عمل کشتن» برویم؛ مستندی که هم مخاطب سینما را تکان داد، هم ساختار سینمای مستند را و هم باعث غلیان احساسات در میان بازماندگان دو تا سه میلیون کشته‌ی پاکسازی بزرگ در سال‌های ۱۹۶۵ و ۱۹۶۶ اندونزی شد.
فیلم عمل کشتن آقای اپنهایمر کاملاً انتزاعی و از طریق بیرون آمدن یک گروه رقص از دهان یک ماهی آغاز می‌شود. پس از آن شاهد حضور ستارگان این مستند با نام‌های «انور کنگو» و «هرمن کوتو» هستیم که قرار است تا انتهای فیلم عمل کشتن مخاطب را به سال‌های سیاه اندونزی ببرند؛ سال‌هایی که همچون پاکسازی‌های استالین به تاریخ نپیوسته‌اند و حتی مجریان اعدام و شکنجه‌ی آن سال‌ها برای لحظاتی در یک دادگاه عادلانه پاسخگو نبوده‌اند.
آنچه در فیلم عمل کشتن می‌بینیم زیست قدرتمند این مجریان اعدام در همین سال‌هاست و گویی از آن لقب‌های ترسناک نهایت بهره را برای نفوذ میان مردم می‌برند.
آنچه آقای اپنهایمر در این مستند انجام داده گویی ساختار جدیدی را در مستند ایجاد می‌کند. او ریش و قیچی را به دست انور کنگو و هرمن کوتو داده تا خودشان روایت‌گر تاریخی شوند که حتی یادآوری آن باعث کابوس خودشان می‌شود. او از علاقه‌ی وافر کنگو و کوتو به سینما نهایت بهره را برده و با اختیار تام دادن به آن‌ها در بازنمایی آن دوران دوربین خود را متوجه خط‌هایی کرده که روی چهره‌ی آن‌ها می‌افتد.
مخاطب نیز از همان ابتدا در برابر این دگرگونی‌ها قرار می‌گیرد. آقای اپنهایمر با ذکاوت سعی می‌کند همچون مستندهای معمول شخصیت‌ها را در معرض پرسش و پاسخ‌ها قرار ندهد. او به آن‌ها اجازه می‌دهد خودشان یکدیگر را وارد چالش کنند، خودشان روایت کنند و در نهایت متکلم وحده‌ی اصلی خودشان باشند. اما آنجا که نیاز است پرسشی اخلاقی از پشت دوربین پرسیده می‌شود یا گزاره‌ای اخلاقی شخصیت‌ها را وادار به سکوتی چند دقیقه‌ای می‌کند.
به‌طور مثال به اتاق بازجویی بالای دفتر روزنامه توجه کنید که انور کنگو چگونه قرار است نقش قربانی را بازی کند. او در توضیح این صحنه می‌گوید «حتی برای لحظاتی هم نمی‌توانستم تصور کنم جای آن فرد باشم. الان می‌فهمم که تلاش برای زنده ماندن چه رنج بزرگی‌ست.» و جاشوا که منتظر این توصیف است در پاسخ به او می‌گوید «تو تازه درحال نقش بازی کردن بودی، اما آن فرد می‌دانست که دیگر نفس نخواهد کشید.»
آقای اپنهایمر در فیلم عمل کشتن خود به آنچه می‌خواهد می‌رسد؛ تقابل کاراکترهایی مانند انور کنگو و سارو ادی با مکافات اعمال‌اشان. او به‌راحتی این مواجه‌شدن‌ها را تصویر می‌کند و از طریق واگویه‌های مالیخولیایی این کاراکترها مخاطب را در برابر دنیای ذهنی آن‌ها قرار می‌دهد. انور کنگو هنوز می‌خندد، اما هر شب کابوس می‌بیند و حتی در یک سکانس اشک می‌ریزد. اما سارو ادی گویی هیچ‌گاه لرزه‌ای را احساس نمی‌کند.
او در ذهن خود منفذی ایجاد کرده تا مسیرهای متناقض باز شوند و با این توجیه خود را به زندگی امیدوار می‌کند که اگر کمونیست‌ها نیز جای ما بودند دست به این جنایات می‌زدند. مستند آقای اپنهایمر برای ساعاتی مخاطب را بدون روتوش در برابر جنایتکارانی قرار می‌دهد که رد خون‌های ریخته‌شده توسط آن‌ها هنوز پررنگ است. شاید پس از این مستند بد نباشد به مستند دو سال بعد آقای اپنهایمر با نام «نگاه سکوت» رجوع کنید؛ مستندی که بازمانده‌ی یکی از قربانیان را در برابر قاتلان آزاد و قدرتمند قرار می‌دهد.
