بازی سوما: کابوسی زیر آب که مغزت رو به چالش می‌کشه!

مقدمه

اگه دنبال یه بازی باشی که هم حسابی بترسونتت و هم مغزت رو با سوالای عمیق فلسفی درگیر کنه، چی پیشنهاد می‌دی؟ من که پنج سال تو حوزه محتوا قلم زدم، با قاطعیت می‌گم بازی سوما یه تجربه‌ست که تا حالا نظیرشو ندیدی!

این شاهکار وحشت روانشناختی که سال ۲۰۱۵ توسط Frictional Games ساخته شد، تورو می‌بره به یه ایستگاه تحقیقاتی زیر آب که پر از رمز و راز و وحشته. بازی سوما فقط یه بازی ترسناک نیست؛ یه سفر عمیقه که درباره هویت، آگاهی و چیستی انسان حرف می‌زنه.

حالا که سال ۲۰۲۵ه و طرفدارای ژانر وحشت و علمی-تخیلی هنوزم درباره بازی سوما بحث می‌کنن، وقتشه یه نقد و بررسی حسابی ازش داشته باشیم. تو این مقاله قراره مثل دو تا رفیق بشینیم و درباره همه‌چیز این بازی گپ بزنیم.

از داستان و گیم‌پلی گرفته تا فضاسازی و بازی‌های مشابهی که می‌تونی بعدش امتحان کنی. آماده‌ای که با هم بریم زیر اقیانوس و ببینیم تو بازی سوما چه خبره؟ پس بزن بریم!

این نقد و بررسی یه نگاه کامل و خودمونی به بازی سوماه که قراره همه‌چیز رو درباره این اثر بی‌نظیر برات باز کنم. اگه عاشق بازی‌های ترسناک یا داستان‌های عمیق هستی، تا آخر این مقاله همراه من باش!

معرفی بازی سوما

بازی سوما (SOMA) یه عنوان وحشت روانشناختی و علمی-تخیلی از استودیوی Frictional Gamesه که تو سپتامبر ۲۰۱۵ برای PC، PS4 و بعدا Xbox One منتشر شد. این استودیو که قبلا با Amnesia: The Dark Descent خودشو ثابت کرده بود.

تو بازی سوما یه داستان عمیق و ترسناک رو تو یه ایستگاه تحقیقاتی زیر آب به اسم PATHOS-II روایت می‌کنه. تو نقش سایمون جرت بازی می‌کنی، یه آدم معمولی که بعد از یه اسکن مغزی تو سال ۲۰۱۵، یهو تو سال ۲۱۰۴ تو این ایستگاه بیدار می‌شه و هیچی از ماجرا نمی‌دونه.

بازی سوما تو سبک Walking Simulator با المان‌های وحشت بقا ساخته شده و تمرکزش روی اکتشاف، حل پازل و روایت داستانه. بازی با رده سنی M برای بزرگسالان طراحی شده و پر از موضوعات سنگین مثل مرگ، هوش مصنوعی و هویته.

امتیاز ۸.۱ از ۱۰ تو متاکریتیک و تحسین منتقدا به‌خاطر داستان عمیق و فضاسازی، نشون می‌ده که بازی سوما چطور تونسته دل طرفدارای ژانر وحشت رو ببره. حالا بریم سراغ بدنه اصلی و این بازی رو حسابی زیر و رو کنیم!

چیزی که بازی سوما رو خاص می‌کنه، ترکیب وحشت روانشناختی با سوالای فلسفیه که تا مدت‌ها تو ذهنت می‌مونه. اگه دنبال یه تجربه گیمینگ متفاوت هستی، این بازی همون چیزیه که باید بازی کنی.

نقد و بررسی

داستان: غرق در هویت و آگاهی

داستان بازی سوما قلب تپنده این عنوانه و از همون لحظه اول تورو می‌گیره. بدون اینکه چیزی لو بدم، بازی با سایمون جرت شروع می‌شه که تو یه موقعیت عادی تو تورنتو سال ۲۰۱۵ه، ولی یهو خودشو تو سال ۲۱۰۴ تو ایستگاه PATHOS-II زیر اقیانوس پیدا می‌کنه.

زمین نابود شده، و این ایستگاه تحقیقاتی انگار آخرین جای باقی‌مونده برای بشریته. سایمون با کمک کاترین چون، یه دانشمند که حالا فقط یه هوش مصنوعیه، سعی می‌کنه بفهمه چه خبره و چرا اونجاست.

داستان بازی سوما از طریق یادداشت‌ها، فایل‌های صوتی و دیالوگ‌های عمیق روایت می‌شه. هر قدم که برمی‌داری، یه تیکه از پازل رو پیدا می‌کنی که درباره گذشته PATHOS-II و سرنوشت بشریت توضیح می‌ده. سوالای فلسفی مثل چیستی آگاهی.

انتقال ذهن و مرز بین انسان و ماشین تو داستان موج می‌زنه. مثلا یه لحظه تو بازی هست که باید یه تصمیم اخلاقی سخت بگیری که مستقیم به این سوالا وصل می‌شه. این لحظات انقدر قوین که حتی بعد از تموم کردن بازی، تا روزها تو فکرت می‌مونه.

البته داستان یه سری مشکلات ریز داره. مثلا ریتم روایت تو بعضی جاها یه کم کند می‌شه، و اگه حواست به یادداشت‌ها و فایل‌ها نباشه، ممکنه یه تیکه از داستانو از دست بدی. پایان‌بندی‌های مختلف بازی هم (بستگی به انتخاب‌هات) برای بعضیا کامل راضی‌کننده نیست. ولی به نظرم، داستان بازی سوما انقدر عمیق و جذابه که این ایرادای ریز اصلا به چشم نمیان. این داستان یه جورایی مثل یه رمان علمی-تخیلیه که خودت توش نقشی.

یکی از نکات باحال داستان اینه که بازی سوما تورو مجبور می‌کنه با انتخاب‌های سخت روبه‌رو شی. مثلا باید تصمیم بگیری که یه هوش مصنوعی که انگار احساس داره رو خاموش کنی یا نه. این انتخاب‌ها نه‌تنها روی داستان تاثیر می‌ذارن، بلکه حسابی ذهنتو درگیر می‌کنن.

تو کل داستان، انگار داری با خودت کلنجار می‌ری که اصلا انسان بودن یعنی چی. این عمق روایی باعث شده که بازی سوما یه سر و گردن از خیلی بازی‌های دیگه بالاتر باشه.

گیم‌پلی: وحشت و اکتشاف زیر آب

بازی سوما تو سبک وحشت بقا و Walking Simulator ساخته شده، یعنی خبری از زدن و کشتن دشمنا نیست. تو نقش سایمون، تو راهروهای تاریک و متروکه PATHOS-II پرسه می‌زنی، پازل حل می‌کنی و از موجودات عجیب و غریب فرار می‌کنی.

گیم‌پلی بازی روی اکتشاف متمرکزه؛ باید محیط رو بگردی، سرنخ پیدا کنی، درها رو باز کنی یا دستگاه‌ها رو فعال کنی. پازل‌ها معمولا ساده‌ان، ولی به داستان وصلن و حس کنجکاویت رو قلقلک می‌دن.

یکی از نقاط قوت گیم‌پلی بازی سوما اینه که حس ترس رو عالی منتقل می‌کنه. موجودات بازی، که یه جورایی ترکیبی از انسان و ماشینن، انقدر وهم‌آلود طراحی شدن که هر لحظه حس می‌کنی یکی داره تعقیبت می‌کنه. Frictional Games یه حالت Safe Mode هم به بازی اضافه کرده که توش دشمنا بهت حمله نمی‌کنن، و این برای کسایی که فقط دنبال داستانن خیلی خوبه. ولی اگه بخوای وحشت واقعی رو حس کنی، حالت عادی بازی حسابی مو به تنت سیخ می‌کنه.

ایراد گیم‌پلی اینه که بعد یه مدت، الگوی مخفی شدن و فرار از دشمنا یه کم تکراری می‌شه. مثلا باید یه گوشه قایم شی تا یه موجود رد بشه، و این بعد از چند بار یه کم خسته‌کننده می‌شه. پازل‌ها هم گاهی زیادی ساده‌ان و می‌تونستن چالش‌برانگیزتر باشن. با این حال، گیم‌پلی بازی سوما به‌خوبی به داستان و فضاسازی خدمت می‌کنه و تورو تو دنیای بازی غرق می‌کنه.

یه نکته باحال اینه که بازی بهت آزادی عمل می‌ده تا محیط رو با سرعت خودت کشف کنی. مثلا می‌تونی ساعت‌ها یادداشت‌ها و فایل‌های صوتی رو بخونی تا داستانو بهتر بفهمی، یا مستقیم بری سراغ هدف بعدی. این تعادل بین داستان و گیم‌پلی باعث می‌شه که بازی سوما هم برای گیمرای هاردکور و هم برای کسایی که فقط دنبال داستانن، جذاب باشه.

فضاسازی و گرافیک: دنیای تاریک PATHOS-II

اگه بخوام یه دلیل بیارم که چرا بازی سوما انقدر خاصه، اون فضاسازی بی‌نظیرشه. ایستگاه PATHOS-II یه محیط زیر آب، تاریک و متروکه‌ست که انگار روح مرگ توش پرسه می‌زنه. راهروهای تنگ، نورهای کم‌سو، دستگاه‌های خراب و صداهای عجیب و غریب همشون دست به دست هم می‌دن تا حس کنی تو یه کابوس واقعی گیر افتادی. Frictional Games استاد خلق فضاهای ترسناکه و تو بازی سوما حسابی اینو نشون داده.

گرافیک بازی برای سال ۲۰۱۵ خیلی خوبه. طراحی محیط‌ها، از آزمایشگاه‌های پر از تکنولوژی گرفته تا کف اقیانوس پر از موجودات عجیب، انقدر قشنگه که گاهی وایمیستی و فقط محیطو نگاه می‌کنی. نورپردازی و سایه‌ها هم حسابی به حس وهم‌آلود بازی اضافه می‌کنن. مثلا یه بخش تو اعماق اقیانوسه که انگار داری تو یه دنیای بیگانه راه می‌ری، و این یکی از به‌یادموندنی‌ترین لحظه‌های بازیه.

صداگذاری و موسیقی هم تو بازی سوما حرف ندارن. صدای میکائیل هدبرگ با آهنگ‌های تاریک و مینیمالش انگار داره مستقیم با روحت حرف می‌زنه. صدای محیط، مثل صدای قطره‌های آب یا خرخر ماشین‌های خراب، حسابی به حس ترس اضافه می‌کنه. البته گرافیک بازی تو بعضی جاها، به‌خصوص اگه با استانداردهای ۲۰۲۵ مقایسه کنی، یه کم قدیمی به نظر می‌رسه. بعضیا هم می‌گن تنوع محیط‌ها می‌تونست بیشتر باشه. ولی به نظرم، فضاسازی بازی سوما انقدر قویه که این ایرادای ریز اصلا تو ذوق نمی‌زنن.

یه نکته جالب اینه که بازی از نظر بصری حس تنهایی و انزوا رو خوب منتقل می‌کنه. وقتی تو یه راهروی تاریک راه می‌ری و فقط صدای نفسای خودت و یه موجود عجیب رو می‌شنوی، حس می‌کنی واقعا تو PATHOS-II گیر افتادی. این فضاسازی باعث می‌شه که بازی سوما یه تجربه بصری و احساسی فراموش‌نشدنی باشه.

تم‌ها و فلسفه: چی ما رو انسان می‌کنه؟

یکی از چیزایی که بازی سوما رو از بقیه بازی‌های ترسناک جدا می‌کنه، تم‌های عمیق فلسفیشه. بازی پر از سوالاییه درباره چیستی آگاهی، هویت و بشریت. مثلا اگه ذهنت رو تو یه ماشین آپلود کنن، هنوز خودتی؟ یا اگه یه هوش مصنوعی احساسات واقعی داشته باشه، می‌تونی بگی زنده‌ست؟ این سوالا از طریق داستان و انتخاب‌های اخلاقی تو بازی مطرح می‌شن و تورو مجبور می‌کنن با خودت کلنجار بری.

تم‌های بازی به‌خصوص تو لحظاتی که باید تصمیم‌های سخت بگیری پررنگ می‌شن. مثلا یه جا باید انتخاب کنی که یه موجود که انگار آگاهه رو نابود کنی یا نه. این تصمیم‌ها نه‌تنها روی داستان تاثیر می‌ذارن، بلکه حسابی ذهنتو درگیر می‌کنن. بازی سوما یه جورایی شبیه فیلم‌های علمی-تخیلی مثل Blade Runner یا Ex Machinaه که تورو به فکر درباره مرز بین انسان و ماشین می‌ندازه.

البته بعضیا می‌گن این تم‌های فلسفی گاهی زیادی سنگینن و ممکنه برای کسایی که فقط دنبال وحشت و اکشنن، یه کم خسته‌کننده باشه. ولی به نظرم، همین عمق فلسفی باعث شده که بازی سوما یه اثر خاص و ماندگار باشه. موسیقی و صداگذاری هم به این تم‌ها عمق می‌دن و باعث می‌شن حس کنی داری یه داستان واقعی رو تجربه می‌کنی.

یه نکته دیگه اینه که بازی بهت اجازه می‌ده خودت درباره این سوالا فکر کنی و جواب قطعی بهت نمی‌ده. این باعث می‌شه که بعد از تموم کردن بازی سوما، تا مدت‌ها با دوستات درباره معنی پایانش بحث کنی. این عمق و باز بودن داستان باعث می‌شه که بازی یه تجربه شخصی و منحصربه‌فرد برای هر گیمر باشه.

بازی‌های مشابه سوما

اگه عاشق حال و هوای بازی سوما شدی، این چند تا بازی دیگه هم حسابی به دلت می‌شینه:

Amnesia: The Dark Descent (2010): ساخته Frictional Games، یه وحشت بقای کلاسیک با فضاسازی ترسناک و داستان عمیق.

بازی Dead Space : یه بازی وحشت علمی-تخیلی تو فضا که پر از اکشن و ترسه.

بازی Observer : یه بازی وحشت روانشناختی با تم‌های سایبرپانک و هویت.

Firewatch (2016): یه Walking Simulator با داستان عمیق و فضاسازی قوی، ولی بدون وحشت.

Everybody’s Gone to the Rapture (2015): یه بازی داستان‌محور درباره یه دنیای متروکه با حس و حال مرموز.

این بازی‌ها حال و هوای وحشت روانشناختی یا داستان‌محور بازی سوما رو دارن و می‌تونن ساعت‌ها سرگرمت کنن.

نقد کوتاه

بازی سوما یه شاهکار وحشت روانشناختیه که با داستان عمیق، فضاسازی ترسناک و تم‌های فلسفی، تورو به یه سفر فراموش‌نشدنی می‌بره. گیم‌پلی ساده، ولی پرتنش و گرافیک و صداگذاری قوی، این بازی رو به یه تجربه خاص تبدیل کرده. البته ریتم کند تو بعضی جاها و پازل‌های ساده ممکنه یه کم اذیتت کنه، ولی اگه عاشق داستان‌های عمیق و وحشت زیرپوستی هستی، بازی سوما نباید از دستت بره.

جمع‌بندی

خب، حالا که حسابی بازی سوما رو زیر و رو کردیم، می‌تونم بگم این بازی یه تجربه بی‌نظیره که هم دلتو به تپش می‌ندازه و هم مغزتو به کار. داستان عمیق و فلسفی، فضاسازی وهم‌آلود و گیم‌پلی پرتنش، بازی سوما رو به یکی از بهترین آثار Frictional Games تبدیل کرده. از لحظه‌ای که تو PATHOS-II بیدار می‌شی تا پایان‌بندی‌های تکان‌دهنده بازی، این عنوان تورو تو یه دنیای تاریک و پر از سوال غرق می‌کنه.

البته بازی سوما یه سری مشکلات ریز داره، مثل ریتم کند تو بعضی بخش‌ها یا پازل‌های ساده. ولی وقتی به کل تجربه نگاه می‌کنی، اینا اصلا به چشم نمیان. اگه دنبال یه بازی هستی که هم بترسونتت و هم به فکر بندازتت، این بازی همون چیزیه که باید بازی کنی. حالا نوبت توئه! تو بخش کامنت‌ها برامون بنویس که کدوم لحظه یا تصمیم تو بازی سوما بیشتر به دلت نشست؟ پایان‌بندی بازی رو دوست داشتی یا نه؟ منتظر نظراتتیم!