نویسنده : فکرش رو بکنید تو یه روز سرد پاییزی، با یه فنجون چای داغ کنار پنجره نشستی و داری یه کتاب می‌خونی که تو رو می‌بره به جنگل‌های پوشیده از برف، خونه‌های چوبی قدیمی و آدم‌هایی که انگار یه جور خاصی غم و امید رو با هم قاطی کردن. این حس و حال رو خیلی وقت‌ها می‌شه تو کتاب‌های سوئدی پیدا کرد.
ادبیات سوئد یه دنیای عجیب و جذابه که شاید کمتر ازش حرف زده شده، ولی پر از داستان‌ها و شعرهاییه که می‌تونه هر کسی رو مجذوب خودش کنه. من که پنج سالی هست تو کار محتوا و نوشتنم، همیشه از کشف ادبیات کشورهای مختلف لذت بردم، ولی ادبیات سوئد یه جور دیگه به دلم نشسته. تو این پست بلاگ قراره با هم بریم سراغ این گنجینه، ببینیم چی داره که این‌قدر خاصش کرده و چرا باید یه بار امتحانش کنیم. اگه اهل کتاب و داستان باشی، فکر کنم تا آخر این متن با من همراه بمونی!
معرفی
ادبیات سوئد چیزی بیشتر از چند تا کتاب و نویسنده‌ست؛ یه جور آیینه‌ست که فرهنگ، تاریخ و روح مردم این کشور رو نشون می‌ده. سوئد، با اون طبیعت بکر و آروم و مردمی که به فکر کردن و سادگی عادت دارن، تونسته ادبیاتی خلق کنه که هم عمیقه، هم گیرا. از روزایی که سنگ‌نوشته‌های قدیمی به اسم رون (Rune) حکاکی می‌شدن تا حالا که رمان‌های جنایی سوئدی دنیا رو گرفته، این ادبیات راه درازی اومده.
آیا به کتاب های ادبیات ایران علاقمند هستید؟
شاید بشه گفت یکی از بزرگ‌ترین افتخارات ادبیات سوئد، میزبانی جایزه نوبل ادبیاته. این جایزه باعث شده خیلی از نویسنده‌های سوئدی به چشم بیان و دنیا بفهمه که تو این گوشه از اسکاندیناوی، چه چیزهایی پنهان شدن. از نمایشنامه‌های پراحساس آگوست استریندبرگ تا داستان‌های پرهیجان استیگ لارشون، ادبیات سوئد پر از رنگ و تنوعه. تو ادامه این متن قراره بیشتر با این دنیا آشنا بشیم و ببینیم چه چیزایی اون رو از بقیه جدا می‌کنه.
1. از گذشته تا امروز: تاریخچه ادبیات سوئد
اگه بخوام ساده بگم، ادبیات سوئد از همون روزای قدیم شروع شد که مردم قصه‌هاشون رو روی سنگ می‌نوشتن. اون موقع‌ها بیشتر نوشته‌ها مذهبی بودن یا داستان جنگجوها و خدایان قدیم رو تعریف می‌کردن. کم‌کم که زمان گذشت و سوئد وارد دوره‌های جدیدتر تاریخ شد، ادبیاتش هم رنگ و بوی تازه‌ای گرفت. تو قرن هفدهم و هجدهم، شاعرا و نویسنده‌ها شروع کردن به نوشتن کارایی که حس غرور ملی رو تقویت می‌کرد. مثلاً شعرای حماسی مثل «گوتا کاوالا» که یه جورایی روح سوئدی بودن رو نشون می‌داد.
بعدش، تو قرن نوزدهم که موج رمانتیسم همه‌جا رو گرفت، ادبیات سوئد هم رفت سمت داستانایی که طبیعت و احساسات آدما توش حرف اول رو می‌زد. کارل یوناس لاو آلمکویست، یکی از نویسنده‌های اون دوره، با کتاب «قلعه تینل» یه حس عاشقانه و رازآلود رو به ادبیات سوئد آورد که هنوزم خوندنش حال آدم رو عوض می‌کنه. این دوره یه جور پل بود که ادبیات سوئد رو به قرن بیستم و نویسنده‌های بزرگش رسوند.
2. ستاره‌های ادبیات سوئد که دنیا رو گرفتن
حالا که حرف از نویسنده‌ها شد، نمی‌شه از آگوست استریندبرگ حرفی نزد. این مرد که سال 1849 به دنیا اومد، با نمایشنامه‌هاش مثل «دوشیزه ژولی» و «پدر» یه انقلاب تو تئاتر راه انداخت. کاراش پر از حس و حال آدما بود، انگار داری یه فیلم روان‌شناختی می‌بینی. خیلی‌ها می‌گن اگه استریندبری نبود، تئاتر مدرن این‌جوری که الان می‌شناسیمش شکل نمی‌گرفت.
یه اسم دیگه که تو ادبیات سوئد می‌درخشه، پر لاگرکویسته. این نویسنده با رمان «کوتوله» جایزه نوبل 1951 رو برد و نشون داد که می‌شه با یه داستان ساده، حرفای خیلی بزرگ زد. اگه دنبال هیجان باشی، استیگ لارشون با سه‌گانه «هزاره» و شخصیت لیزبت سالاندر، یه انتخاب عالیه. این کتاب‌ها اون‌قدر گرفت که حتی فیلمشم ساختن. یا مثلاً آسترید لیندگرن، که با «پیپی جوراب‌بلند» بچه‌ها و حتی بزرگ‌ترا رو شیفته خودش کرد. این تنوع تو ادبیات سوئد یه جورایی نشون می‌ده که اینجا برای هر سلیقه‌ای چیزی پیدا می‌شه.
3. چه چیزی ادبیات سوئد رو خاص می‌کنه؟
اگه یه روز بخوام به یکی بگم چرا باید ادبیات سوئد رو بخونه، اول از طبیعتش می‌گم. جنگل‌های بی‌انتها، دریاچه‌های یخ‌زده و سکوت اسکاندیناوی تو خیلی از داستانای سوئدی انگار خودشون یه شخصیتن. مثلاً تو رمان «کفش‌های ایتالیایی» از هنینگ مانکل، طبیعت یه جوری با زندگی آدما گره خورده که نمی‌تونی جدا ازش ببینی.
یه چیز دیگه که خیلی به چشمم میاد، اینه که نویسنده‌های سوئدی با زبون ساده، حرفای عمیق می‌زنن. انگار نمی‌خوان با کلمات پیچیده تو رو گیج کنن، فقط می‌خوان حسشون رو بهت برسونن. یه ویژگی دیگه هم توجه به چیزایی مثل برابری، عدالت و زندگی روزمره‌ست. مثلاً تو خیلی از داستانا می‌بینی که آدما با مشکلات واقعی دست‌وپنجه نرم می‌کنن، نه فقط با خیال‌پردازی‌های دور از ذهن. اینا باعث شده ادبیات سوئد یه حس صمیمی و واقعی داشته باشه.
4. جای پای ادبیات سوئد تو دنیا
سوئد به خاطر جایزه نوبل همیشه یه اسم بزرگ تو دنیای ادبیات بوده. اولین نویسنده سوئدی که این جایزه رو برد، سلما لاگرلوف بود که سال 1909 با رمان «داستان گوستا برلینگ» همه رو شگفت‌زده کرد. این کتاب هنوزم یه جور حس نوستالژی و زیبایی داره که آدم رو می‌بره به یه دنیای دیگه. بعد از اون، نویسنده‌های دیگه مثل هری مارتینسون و ایویند جانسون هم این جایزه رو گرفتن و ادبیات سوئد رو بیشتر به دنیا نشون دادن.
حالا دیگه داستانای جنایی سوئدی، یا همون Nordic Noir، یه سبک معروف تو کل جهانه. کتابایی مثل «دختری با خالکوبی اژدها» یا کارای هنینگ مانکل، نشون دادن که ادبیات سوئد می‌تونه هم سرگرم‌کننده باشه، هم فکر آدم رو به کار بندازه. این تأثیرگذاری باعث شده خیلی‌ها برن سراغ کتابای سوئدی و با فرهنگ این کشور بیشتر آشنا بشن.
نقد کوتاه
اگه بخوام یه کم غر بزنم، باید بگم ادبیات سوئد گاهی زیادی تاریک می‌شه. مثلاً تو رمان‌های جنایی، یه وقتایی حس می‌کنی همه‌چیز غم‌انگیز و سنگینه و انگار امیدی توش نیست. این شاید برای بعضی‌ها جذاب باشه، ولی برای کسایی که دنبال داستانای شادترن، ممکنه خسته‌کننده بشه. یه چیز دیگه هم اینه که خیلی از کتابای خوب سوئدی هنوز به زبونای دیگه ترجمه نشدن و این باعث می‌شه ما از یه سری شاهکارا بی‌خبر بمونیم. ولی خب، اینا چیزی از ارزش ادبیات سوئد کم نمی‌کنه و فقط نشون می‌ده که هنوز جای کار داره.
آیا به کتاب های برتر ادبیات جهان علاقمند هستید؟
جمع‌بندی
ادبیات سوئد مثل یه دوست قدیمی می‌مونه که هر بار باهاش حرف می‌زنی، یه چیز جدید ازش یاد می‌گیری. از قصه‌های قدیمی و حماسی تا داستانای امروزی که پر از هیجان و فکرن، این ادبیات یه جورایی همه‌چیز رو با هم داره. من که همیشه از خوندن کتابای سوئدی لذت بردم و فکر می‌کنم هر کی یه بار امتحانش کنه، پشیمون نمی‌شه. تو چی فکر می‌کنی؟ تا حالا چیزی از نویسنده‌های سوئدی خوندی؟ یا شاید پیشنهادی داری که بقیه هم بخونن؟ بیا تو کامنت‌ها بگو نظرت چیه، خیلی دوست دارم بشنوم چی تو ذهنت می‌گذره!
آیا به بهترین کتاب های ادبیات سوئد علاقمند هستید؟
سؤالات متداول (FAQ)
1.ادبیات سوئد چیه و چرا مهمه؟
ادبیات سوئد مجموعه داستان‌ها، شعرا و نمایشنامه‌هاییه که نویسنده‌های سوئدی خلق کردن و به خاطر عمق و سادگیش تو دنیا معروف شده.
2.معروف‌ترین نویسنده‌های سوئدی کی‌ان؟
آگوست استریندبری، پر لاگرکویست، استیگ لارشون و آسترید لیندگرن از معروف‌ترین‌هان.
3.چرا ادبیات سوئد این‌قدر تو دنیا اسم در کرده؟
به خاطر جایزه نوبل و داستانای قشنگ و فکرشده‌ای که نویسنده‌هاش نوشتن.
4.برای شروع کدوم کتاب سوئدی رو بخونم؟
«پیپی جوراب‌بلند» یا «دختری با خالکوبی اژدها» گزینه‌های خوبی برای ورود به این دنیایین.
5.ادبیات سوئد فقط رمان داره؟
نه، شعر، تئاتر و داستان کوتاه هم توش زیاده.
6.طبیعت چه نقشی تو ادبیات سوئد داره؟
طبیعت انگار یه جور شخصیت تو داستاناس و حس و حال خاصی بهشون می‌ده.
7.اولین سوئدی که نوبل برد کی بود؟
سلما لاگرلوف، سال 1909 با «داستان گوستا برلینگ».
8.کتابای سوئدی به فارسی هست؟
آره، مثلاً «کوتوله» و سه‌گانه «هزاره» ترجمه شدن.
9.فرق ادبیات سوئد با بقیه اسکاندیناوی چیه؟
سوئدی‌ها بیشتر رو سادگی و مسائل اجتماعی تمرکز دارن، نروژی‌ها مثلاً رو اسطوره.
10.چطور بیشتر با ادبیات سوئد آشنا شم؟
کتاب بخون، نقدا رو دنبال کن و با بقیه حرف بزن!
