بیوگرافی ریف فاینز: از شکسپیر تا ولدمورت و فراتر از آن

الف) سال‌های اولیه و ورود به دنیای هنر: بذرهایی که کاشته شد

پس از اتمام تحصیلات در آکادمی سلطنتی هنرهای دراماتیک (RADA) در سال ۱۹۸۵، ریف فاینز با شور و اشتیاقی وصف‌ناپذیر قدم به عرصه حرفه‌ای تئاتر گذاشت. او فعالیت خود را با نقش‌آفرینی در تئاترهای منطقه‌ای و کمتر شناخته‌شده آغاز کرد، اما استعداد درخشان و حضور قدرتمندش بر صحنه به سرعت توجهات را به خود جلب نمود.

در سال ۱۹۸۶، او به تئاتر ملی سلطنتی (Royal National Theatre) پیوست که یکی از معتبرترین نهادهای تئاتری در بریتانیا محسوب می‌شود. این دوره، فرصتی طلایی برای او بود تا در کنار بزرگان تئاتر به کسب تجربه بپردازد و مهارت‌های خود را در عمل به کار گیرد.

نقطه عطف مهم در این دوران، پیوستن او به کمپانی سلطنتی شکسپیر (Royal Shakespeare Company – RSC) در سال ۱۹۸۷ بود. عضویت در RSC برای هر بازیگر جوانی یک دستاورد بزرگ محسوب می‌شد و برای فاینز نیز سکوی پرتابی به سوی نقش‌های بزرگتر و چالش‌برانگیزتر بود.

او در طول همکاری خود با RSC، در طیف وسیعی از نمایشنامه‌های شکسپیر ایفای نقش کرد و توانایی خود را در درک و اجرای متون کلاسیک به اثبات رساند. از جمله نقش‌های برجسته او در این دوره می‌توان به شخصیت هنری ششم در سه‌گانه “هنری ششم”، ادموند در “شاه لیر”، و بروویک در “در تلاش برای بروویک” اثر هنریک ایبسن اشاره کرد.

بازی او در نقش ادموند چنان تاثیرگذار بود که جایزه لارنس اولیویه را برایش به ارمغان آورد – افتخاری بزرگ برای یک بازیگر جوان.

تسلط فاینز بر دیالوگ‌های پیچیده شکسپیری، درک عمیق او از روانشناسی شخصیت‌ها و توانایی‌اش در انتقال احساسات متناقض، او را به یکی از ستاره‌های نوظهور تئاتر بریتانیا تبدیل کرد. او نه تنها به جنبه‌های تکنیکی بازیگری، بلکه به جوهره دراماتیک نقش‌ها نیز توجه ویژه‌ای داشت.

این دوره از فعالیت‌های او، پایه‌های محکمی را برای موفقیت‌های آتی‌اش در سینما بنا نهاد. انضباط، دقت، و تعهد به کار که از ویژگی‌های اصلی بازیگران تئاتر کلاسیک است، در تمام دوران حرفه‌ای او مشهود بوده است.

همزمان با درخشش بر صحنه تئاتر، فاینز نخستین گام‌های خود را در تلویزیون نیز برداشت. او در سال ۱۹۹۰ در فیلم تلویزیونی “مردی خطرناک: لارنس پس از عربستان” (A Dangerous Man: Lawrence After Arabia) در نقش اصلی، یعنی تی. ای. لارنس، ظاهر شد و توانست توجه منتقدان را به خود جلب کند.

این نقش، که پیش از این توسط پیتر اوتول در فیلم “لارنس عربستان” جاودانه شده بود، چالشی بزرگ برای فاینز جوان محسوب می‌شد، اما او با اجرایی متفاوت و قابل قبول، از این آزمون سربلند بیرون آمد. همچنین حضور کوتاهی در سریال پلیسی تحسین‌شده “مظنون اصلی” (Prime Suspect) در سال ۱۹۹۱ داشت.

این تجربیات تلویزیونی، هرچند محدود، اما به او کمک کرد تا با مدیوم دوربین و تفاوت‌های ظریف آن با اجرای زنده بر صحنه تئاتر آشنا شود و خود را برای ورود به دنیای پر زرق و برق سینما آماده سازد.

ب) درخشش بر پرده سینما: از «فهرست شیندلر» تا «بیمار انگلیسی»

دهه ۱۹۹۰ دوران طلایی ورود و تثبیت ریف فاینز به عنوان یک ستاره بین‌المللی در عرصه سینما بود. پس از چند تجربه سینمایی از جمله “بلندی‌های بادگیر” (Emily Brontë’s Wuthering Heights) در سال ۱۹۹۲ که در آن نقش هیث‌کلیف را ایفا کرد و فیلم “کودک مکون” (The Baby of Mâcon) به کارگردانی پیتر گرین‌اوی، این فیلم “فهرست شیندلر” (Schindler’s List) به کارگردانی استیون اسپیلبرگ در سال ۱۹۹۳ بود که زندگی حرفه‌ای او را دگرگون ساخت و نامش را بر سر زبان‌ها انداخت.

در “فهرست شیندلر”، فاینز نقش آمون گوئت، فرمانده سادیست و بی‌رحم اردوگاه کار اجباری پلاشف در لهستان تحت اشغال نازی‌ها را ایفا کرد. این نقش، یکی از منفورترین و در عین حال پیچیده‌ترین شخصیت‌های شرور تاریخ سینماست. فاینز با تحقیقات گسترده و تعمقی شگرف در این شخصیت، اجرایی میخکوب‌کننده، هولناک و چندلایه ارائه داد.

او توانست ترکیبی از جذابیت ظاهری، خوی وحشیگری و پوچی درونی این افسر نازی را به تصویر بکشد. چشمان سرد و نگاه نافذ او، لبخندهای مرموز و فوران‌های ناگهانی خشونت، همگی به خلق شخصیتی فراموش‌نشدنی کمک کردند.

این نقش‌آفرینی استادانه، تحسین جهانی منتقدان را برانگیخت و جوایز متعددی از جمله جایزه بفتا بهترین بازیگر نقش مکمل مرد و نامزدی جایزه اسکار و گلدن گلوب در همین رشته را برای او به ارمغان آورد. جهان سینما با یک استعداد جدید و قدرتمند روبرو شده بود.

موفقیت چشمگیر “فهرست شیندلر”، درهای بسیاری را به روی فاینز گشود. او در انتخاب نقش‌های بعدی خود بسیار هوشمندانه عمل کرد و به دنبال چالش‌های جدید و متفاوت بود.

در سال ۱۹۹۴، در فیلم “مسابقه تلویزیونی” (Quiz Show) به کارگردانی رابرت ردفورد، نقش چارلز وَن دورِن، استاد دانشگاهی جذاب و باهوش که درگیر یک رسوایی در یک مسابقه تلویزیونی دهه ۱۹۵۰ می‌شود را بازی کرد. این نقش، توانایی او را در به تصویر کشیدن شخصیت‌های خاکستری و دارای تضادهای درونی به خوبی نشان داد.

اما اوج درخشش او در این دهه، با فیلم “بیمار انگلیسی” (The English Patient) به کارگردانی آنتونی مینگلا در سال ۱۹۹۶ رقم خورد. این فیلم که بر اساس رمانی به همین نام ساخته شده بود، داستان عشق تراژیک کنت لازلو آلماسی (با بازی فاینز)، یک کاوشگر و نقشه‌بردار مجارستانی، و یک زن متأهل انگلیسی در بحبوحه جنگ جهانی دوم در شمال آفریقا را روایت می‌کند. فاینز در این فیلم، تصویری رمانتیک، آسیب‌پذیر، مرموز و در عین حال پرشور از یک مرد عاشق ارائه داد.

بازی احساسی و پر از جزئیات او، قلب تماشاگران را تسخیر کرد. “بیمار انگلیسی” موفقیت عظیمی در فصل جوایز کسب کرد و ۹ جایزه اسکار از جمله بهترین فیلم را دریافت نمود.

ریف فاینز برای این نقش، دومین نامزدی جایزه اسکار خود را این بار در رشته بهترین بازیگر نقش اول مرد، و همچنین نامزدی جوایز گلدن گلوب، بفتا و انجمن بازیگران فیلم را کسب کرد. این فیلم جایگاه او را به عنوان یک بازیگر نقش اول طراز اول و یکی از چهره‌های برجسته سینمای درام تثبیت نمود.

در ادامه این دهه، فاینز در فیلم‌هایی چون “اسکار و لوسیندا” (Oscar and Lucinda – 1997) و “انتقام‌جویان” (The Avengers – 1998) که یک شکست تجاری و انتقادی بود، و همچنین درام تحسین‌شده “آفتاب سرخ” (Sunshine – 1999) به کارگردانی ایشتوان سابو ظاهر شد که در آن سه نقش مختلف را در طول سه نسل ایفا کرد و توانایی‌های گسترده خود را به نمایش گذاشت.

فیلم “پایان رابطه” (The End of the Affair – 1999) به کارگردانی نیل جردن نیز یکی دیگر از نقش‌آفرینی‌های قابل توجه او در این دوره بود که برای آن نامزد جایزه بفتای بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.

ج) گستره‌ای از نقش‌ها: تطبیق‌پذیری شگفت‌انگیز ریف فاینز

یکی از برجسته‌ترین ویژگی‌های کارنامه هنری ریف فاینز، توانایی او در ایفای نقش‌های بسیار متنوع و گوناگون است. او هرگز خود را به یک ژانر یا یک تیپ شخصیتی خاص محدود نکرده و همواره با جسارت و کنجکاوی هنری، به سراغ چالش‌های جدید رفته است.

این تطبیق‌پذیری شگفت‌انگیز، از ایفای نقش‌های کلاسیک شکسپیری بر صحنه تئاتر تا شخصیت‌های تاریخی، قهرمانان رمانتیک، ضدقهرمانان پیچیده، شخصیت‌های کمدی و حتی صداپیشگی در انیمیشن‌ها، گواه استعداد چندوجهی و تعهد عمیق او به هنر بازیگری است.

پس از موفقیت‌های بزرگ دهه ۱۹۹۰، فاینز در قرن بیست و یکم نیز به مسیر درخشان خود ادامه داد. یکی از نمادین‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نقش‌های او در این دوره، شخصیت لرد ولدمورت، جادوگر تاریکی و دشمن اصلی هری پاتر در مجموعه فیلم‌های بسیار محبوب “هری پاتر” بود.

او از فیلم “هری پاتر و جام آتش” (۲۰۰۵) تا آخرین قسمت این مجموعه، “هری پاتر و یادگاران مرگ – قسمت دوم” (۲۰۱۱)، با گریمی سنگین و اجرایی ترسناک و کاریزماتیک، این شخصیت شرور را به یکی از به‌یادماندنی‌ترین ویلن‌های تاریخ سینما تبدیل کرد. علی‌رغم ظاهر غیرانسانی این شخصیت، فاینز توانست رگه‌هایی از جاه‌طلبی، ترس و پیچیدگی را در او به نمایش بگذارد.

در کنار نقش ولدمورت، فاینز در آثار مهم دیگری نیز درخشید. در فیلم “باغبان ثابت” (The Constant Gardener – 2005) به کارگردانی فرناندو میرلس، او نقش جاستین کویل، دیپلمات بریتانیایی آرامی را بازی کرد که پس از قتل همسرش در کنیا، به تدریج به دنیای تاریک توطئه‌های شرکت‌های داروسازی کشیده می‌شود. بازی کنترل‌شده و احساسی او در این فیلم، جوایز متعددی از جمله جایزه انجمن بازیگران فیلم بریتانیا و نامزدی بفتا را برایش به ارمغان آورد.

فاینز همچنین توانایی‌های خود را در ژانر کمدی نیز به اثبات رسانده است. در فیلم “در بروژ” (In Bruges – 2008)، او در نقش هری واترز، یک رئیس مافیای بداخلاق اما با اصول خاص، حضوری کوتاه اما بسیار تاثیرگذار و کمیک داشت.

اما نقطه اوج کار کمدی او، بازی در نقش موسیو گوستاو اچ. در فیلم “هتل بزرگ بوداپست” (The Grand Budapest Hotel – 2014) به کارگردانی وس اندرسون بود. او با ظرافت و زمان‌بندی دقیق کمدی، شخصیتی جذاب، پرحرف، دقیق و در عین حال دوست‌داشتنی خلق کرد که با استقبال گسترده منتقدان و تماشاگران مواجه شد و نامزدی جوایز گلدن گلوب و بفتا را برایش به ارمغان آورد.

از دیگر نقش‌های قابل توجه او در این دوره می‌توان به صداپیشگی در انیمیشن “والاس و گرومیت: نفرین موجود خرگوش‌نما” (۲۰۰۵) که برنده اسکار بهترین انیمیشن بلند شد.

بازی در نقش هادس در فیلم “برخورد تایتان‌ها” (۲۰۱۰) و “خشم تایتان‌ها” (۲۰۱۲)، و همچنین ایفای نقش “ام” (M) جدید، رئیس سرویس اطلاعاتی MI6، در سری فیلم‌های جیمز باند شامل “اسکای‌فال” (۲۰۱۲)، “اسپکتر” (۲۰۱۵) و “زمانی برای مردن نیست” (۲۰۲۱) اشاره کرد. او با موفقیت جای جودی دنچ را در این نقش پر کرد و شخصیتی متفاوت و مقتدر از “ام” ارائه داد.

حضور او در فیلم‌های مستقل و هنری مانند “کتاب‌خوان” (The Reader – 2008) در کنار کیت وینسلت، “دوشس” (The Duchess – 2008) در نقش همسر بی‌تفاوت کیرا نایتلی، “رؤیای یک عشق” (A Bigger Splash – 2015) که در آن نقش یک تهیه‌کننده موسیقی پرانرژی و برونگرا را ایفا کرد.

و اخیراً در فیلم تحسین‌شده “صورت‌غذا” (The Menu – 2022) در نقش یک سرآشپز نخبه و مرموز، نشان‌دهنده علاقه او به کار با کارگردانان صاحب سبک و ایفای نقش‌های چالش‌برانگیز و غیرمتعارف است. هر یک از این نقش‌ها، بعدی دیگر از توانایی‌های ریف فاینز را آشکار ساخته‌اند.

د) کارگردانی و افق‌های جدید: نگاهی به آینده و فعالیت‌های اخیر

علاوه بر کارنامه درخشان بازیگری، ریف فاینز در دهه اخیر به عرصه کارگردانی نیز قدم گذاشته و در این زمینه نیز استعداد و دیدگاه هنری خود را به نمایش گذاشته است. علاقه او به داستان‌گویی و درک عمیقش از ساختار درام، او را به سمت تجربه کارگردانی سوق داد.

نخستین تجربه کارگردانی سینمایی او، فیلم “کوریولانوس” (Coriolanus) در سال ۲۰۱۱ بود. این فیلم، اقتباسی مدرن و قدرتمند از تراژدی کمتر شناخته‌شده ویلیام شکسپیر به همین نام است.

فاینز علاوه بر کارگردانی، نقش اصلی ژنرال رومی، کایوس مارسیوس کوریولانوس، را نیز خود ایفا کرد. او داستان را به دوران معاصر و با فضایی شبیه به جنگ‌های بالکان منتقل کرد و از زبان اصلی شکسپیر بهره برد.

این فیلم به دلیل کارگردانی جسورانه، فیلمبرداری تاثیرگذار و بازی‌های قوی (از جمله جرارد باتلر و ونسا ردگریو در کنار خود فاینز) مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و نامزدی جایزه خرس طلایی جشنواره فیلم برلین و نامزدی جایزه بفتا برای بهترین فیلم اول یک نویسنده.

کارگردان یا تهیه‌کننده بریتانیایی را برای فاینز به ارمغان آورد. “کوریولانوس” نشان داد که فاینز به عنوان کارگردان نیز حرف‌های زیادی برای گفتن دارد و می‌تواند دیدگاه منحصر به فرد خود را به تصویر بکشد.

دومین فیلم بلند سینمایی او در مقام کارگردان، “زن نامرئی” (The Invisible Woman) در سال ۲۰۱۳ بود. این فیلم به رابطه پنهانی چارلز دیکنز (با بازی خود فاینز) با الن “نلی” ترنان (با بازی فلیسیتی جونز) می‌پردازد. “زن نامرئی” یک درام تاریخی خوش‌ساخت و با جزئیات دقیق بود که به دلیل کارگردانی ظریف، طراحی صحنه و لباس چشم‌نواز و بازی‌های خوب، مورد توجه قرار گرفت و نامزد جایزه اسکار بهترین طراحی لباس شد. این فیلم نشان‌دهنده علاقه فاینز به داستان‌های پیچیده انسانی و شخصیت‌های تاریخی بود.

سومین اثر کارگردانی او، “کلاغ سفید” (The White Crow) در سال ۲۰۱۸، بر اساس داستانی واقعی از زندگی رودلف نوریف، رقصنده باله افسانه‌ای روس و فرار پرماجرای او از اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۶۱ ساخته شد. فاینز در این فیلم نیز نقش کوچکی به عنوان مربی نوریف، الکساندر پوشکین، ایفا کرد.

“کلاغ سفید” به دلیل به تصویر کشیدن دقیق دنیای باله، بازسازی فضای دوران جنگ سرد و بازی تاثیرگذار اولگ ایونکو در نقش نوریف، با واکنش‌های مثبتی روبرو شد. این فیلم بار دیگر تعهد فاینز را به پروژه‌های چالش‌برانگیز و هنری نشان داد.

در سال‌های اخیر، فاینز همچنان در عرصه بازیگری فعال بوده است. از نقش‌های برجسته اخیر او می‌توان به بازی در فیلم “کاوش” (The Dig – 2021) در نقش باستان‌شناس آماتور، بازیل براون، که به خاطر آن نامزد جایزه بفتای بهترین بازیگر نقش اول مرد شد.

و همچنین فیلم کمدی سیاه “صورت‌غذا” (The Menu – 2022) اشاره کرد که در آن نقش یک سرآشپز مشهور و مرموز را ایفا می‌کند و برای آن نامزد جایزه گلدن گلوب شد. او همچنین در فیلم “کینگزمن” (The King’s Man – 2021) نقش دوک آکسفورد را ایفا کرد.

نگاه به آینده برای ریف فاینز همچنان پر از پروژه‌های هیجان‌انگیز است. او قرار است در فیلم “کانکلیو” (Conclave) به کارگردانی ادوارد برگر نقش کاردینال لوملی را ایفا کند و همچنین در پروژه‌های دیگری نیز حضور خواهد داشت. تعهد او به تئاتر نیز همچنان پابرجا است و او به طور متناوب به صحنه بازمی‌گردد.

فاینز با تجربه‌ای غنی در بازیگری و کارگردانی، بدون شک به خلق آثار ماندگار و تاثیرگذار در دنیای هنر ادامه خواهد داد و همچنان یکی از چهره‌های وزین و قابل احترام سینما و تئاتر باقی خواهد ماند.