نویسنده : نام انگلیسی: Hedda
نام فارسی: فیلم هدا
محصول: ۲۰۲۵ – ایالات متحده
ژانر: درام
رده‌ی سنی: ۱۴+
امتیاز: ۲ از ۴
رابطه‌ی ادبیات، تئاتر و سینما از زمان پیدایش هنر هفتم تاکنون از طریق اقتباس‌های مختلف سینمایی از نمایش‌نامه‌ها، رمان‌ها، داستان‌های کوتاه و نیمه‌بلند ادامه داشته است. خانم «نینا داکوستا» در مسیر بالا و پایین فیلم‌سازی خود ابتدا از فیلم قابل‌احترام «جنگل کوچک» آغاز کرد و سپس همین مسیر را در فیلم آبنبات‌فروش ادامه داد.
اما به‌یک‌باره از طریق افتضاح تصویری فیلم مارول‌ها پشت‌پایی محکم به دو اثر قبلی زد. در نهایت در سال ۲۰۲۵ با اثری جدید از او مواجه شده‌ایم که اقتباسی از یک نمایش‌نامه‌ی معروف به قلم «هنریک ایبسن» به‌حساب می‌آید؛ اقتباسی که کارگردان تمام تلاش خود را کرده تا تغییراتی شگرف در نژاد کاراکترها و سبک زندگی جنسی و عاشقانه آنان ایجاد کند.
بگذارید یک‌بار دیگر مقوله‌ی اقتباس در سینما را پیش بکشیم. باید قبول کرد که فیلم‌ساز به‌راحتی می‌تواند با توجه به جغرافیا و جهان‌بینی خود، متن هر نویسنده‌ای را به خدمت قاب‌های خود درآورد.
نمایش‌نامه‌ای در برابر نینا داکوستا قرار دارد که درون هرکدام از شخصیت‌هایش قلعه‌هایی غیرقابل نفوذ بنا نهاده شده و آشوب درون نمایش از دل تلاش هر کاراکتر برای فتح قلعه‌ی دیگری برپا می‌شود.
فیلم هدا خانم داکوستا سعی دارد شخصیت‌ها و خصوصیات آن‌ها را در متن ایبسن به چالش بکشد. بگذارید با کاراکتر «فیلم هدا» آغاز کنیم. در پرداخت این شخصیت گویی گام‌به‌گام با شخصیت‌پردازی چندگانه‌ی ایبسن در نمایش‌نامه پیش می‌رویم. هدا، همسر فردی آکادمیک با نام «جورج تسمان» است.
در نتیجه دیگران او را خانم تسمان خطاب می‌کنند. اما او فرزند ژنرال گابلر است و تاریخ خانوادگی و اصالتی که پس از ازدواج با جورج در حال از دست رفتن است، باعث شده تا هدا بخشی از پدر را در قالب نام خانوادگی حفظ کند.
به‌نوعی شروع روایت فیلم هدا نیز با همین چندگانگی در شخصیت هدا همراه است؛ بخشی از پرده‌ی سوم را شاهد هستیم که در آن هدا مورد بازجویی پلیس قرار گرفته است و سپس به چندین ساعت قبل از مهمانی بزرگی که در عمارت او و جورج برگزار شده، بازمی‌گردیم.
برعکس نمایش‌نامه، در اقتباس سینمایی با روایتی یک‌شبه مواجه هستیم و قرار نیست گرد زمان روی روایت بنشیند. خانم داکوستا سعی کرده کاراکترهای «ثیا»، قاضی براک و در نهایت «آیلین» قصه‌ی خود را در این مهمانی یک‌شبه گرد هم جمع آورد.
به‌همین سبب است که تغییرات عمده‌ی او در کاراکتر لاوبرگ و تغییر جنسیت او به زنی دگرباش، درون روایت فیلم هدا نمی‌گنجد. به‌نوعی می‌توان این‌گونه گفت که تغییر ماهیتی در گرایش‌ها با ضرب‌آهنگ بالای فیلم هدا و زمانه‌ی آن تطابق ندارد.
به‌همین سبب است که تلاش او برای ایجاد خط فرضی و هویتی میان هدا گابلر و هدا تسمان صرفاً از طریق تأکیدهای دیالوگی بین کاراکترها شکل می‌گیرد و نه موقعیت‌هایی که بحران ذهنی هدا را در میان این مهمانی پرآشوب به تصویر بکشد.
هدا در نمایش‌نامه‌ی آقای ایبسن زن اغواگر و ضدقهرمانی است که اضطراب حاصل از روان‌رنجوری و در نتیجه روان‌نژندی او سبب تصمیم‌گیری‌های لحظه‌ای و بدون فکر می‌شود. به‌نوعی هدا میان آن شخصیت قبل از ورود جورج و پس از آن گیر افتاده است و در میان روابطی که یک‌سوی آن سلطه‌گر است.
سعی دارد طرف سلطه‌گر لقب بگیرد. به‌همین سبب است که او در تقابل با قاضی براک صرفاً دختری جوان و چموش است؛ در برابر لاوبرگ عاشق‌پیشه‌ای است که در تلاشی نافرجام برای در اختیار گرفتن کالبد و روح طرف مقابل، به‌ناگاه حس واماندگی دارد.
اما در برابر جورج تبدیل به همان زن ترسویی می‌شود که شیطنت‌های جوانی‌اش گویی او را از تفکر در باب سال‌های سخت انزوای پیش‌رو بازداشته‌اند و حال در تلاش است به هر نحوی که شده جورج را تبدیل به زمین حاصل‌خیزی برای اتکای روزهای آینده کند.
اما خانم داکوستا در بسط فیلم هدا بازمی‌ماند. داستان فشرده‌ی او حتی با حضور ستارگان قابل‌اعتنایی چون «نینا هوس» و «تسا تامپسون» در نهایت روی دیالوگ‌ها استوار است و نه فضاسازی.
آنچه فیلم هدا خانم داکوستا را قابل‌تحمل‌تر می‌کند، موسیقی و جلوه‌های ویژه‌ی صوتی است که در تعلیق‌ها و سکوت‌ها به‌یک‌باره روایت فیلم هدا را دچار شوک می‌کنند. خانم داکوستا از طریق مهمانی یک‌شبه و وسواس و تغییرات قبل از مهمانی و در حین آن از سوی هدا، تمام تلاش خود را می‌کند تا این کاراکتر را هرچه بیشتر به دنیای ایبسن نزدیک‌تر کند.
اما خوش‌بینی او نسبت به این واپاشی یک‌شبه نشان از آن دارد که نمایش‌نامه‌نویس نروژی در ابتدای قرن بیستم درک بهتر و وسیع‌تری نسبت به آشفتگی‌های روانی شخصیت خود دارد. در مقابل، فیلم‌ساز آمریکایی دائم در تلاش است تا تغییرات هویتی خود را به رخ بکشد.
