فیلم ترمیناتور 5 (Genisys) بازگشتی که همه چیز را تغییر داد

بخش اول: بازگشت به گذشته، تغییر آینده – تحلیل خطوط زمانی پیچیده

بزرگترین نقطه‌ی قوت و در عین حال، پاشنه‌ی آشیل فیلم ترمیناتور 5، فیلمنامه‌ی آن و بازی با خطوط زمانی است. نویسندگان، لاتا کالوگریدیس و پاتریک لوسیر، با شجاعت تمام به سراغ ایده‌ی “تغییر گذشته” رفته‌اند؛ ایده‌ای که در فیلم‌های قبلی تنها به صورت جزئی به آن پرداخته شده بود. در «جنسیس»، ما با یک “نقطه انشعاب” (Nexus Point) مواجه هستیم.

اتفاقی در گذشته‌ی سارا کانر رخ داده که کل جدول زمانی را تغییر داده است. این ایده به خودی خود جذاب است و به فیلم اجازه می‌دهد تا صحنه‌های نمادین فیلم اول را بازسازی کرده و سپس آن‌ها را به شکلی کاملاً جدید به هم بریزد.

برای مثال، رویارویی کایل ریس با T-800 جوان در کوچه، یا حمله‌ی T-1000 به فروشگاه لباس، همگی بازسازی‌های وفادارانه‌ای هستند که با حضور سارای جدید و “پاپز” دگرگون می‌شوند.

این رویکرد برای طرفداران قدیمی هم نوستالژیک و هم غافلگیرکننده است. اما مشکل از جایی شروع می‌شود که فیلم سعی می‌کند این خطوط زمانی متعدد و پارادوکس‌ها را توضیح دهد. توضیحات شخصیت‌ها در مورد “نقاط اتصال زمانی” و “خاطرات کوانتومی” بیش از حد پیچیده و گاهی متناقض به نظر می‌رسند.

در حالی که فیلم‌های کامرون با قوانین ساده و مشخصی (سفر در زمان یک حلقه‌ی بسته ایجاد می‌کند) کار می‌کردند، «جنسیس» در تارهای زمانی که خود تنیده، گرفتار می‌شود.

این پیچیدگی باعث می‌شود که مخاطب عام به سختی بتواند منطق داستانی را دنبال کند و تنش و حس خطر فیلم‌های اول، جای خود را به سردرگمی می‌دهد. آیا این پیچیدگی یک حرکت هوشمندانه برای مدرن کردن داستان بود یا یک اشتباه محاسباتی که باعث از بین رفتن سادگی و قدرت داستان اصلی شد؟ این سوالی است که پاسخ به آن، دیدگاه شما نسبت به کل فیلم را تعیین می‌کند.

بخش دوم: شخصیت‌ها و بازیگران – قوت‌ها و ضعف‌ها در انتخاب نقش

انتخاب بازیگر در یک فیلم ریبوت، همیشه کاری پرریسک است. مخاطبان با چهره‌های قبلی خاطره دارند و هر بازیگر جدیدی باید بتواند جایگاه خود را پیدا کند.

• آرنولد شوارتزنگر در نقش “پاپز”/نگهبان: بازگشت آرنولد بدون شک بهترین بخش فیلم است. ایده‌ی یک T-800 که پیر شده و بافت زنده‌ی روی اسکلت فلزی‌اش دچار فرسایش شده، هوشمندانه است. آرنولد با موفقیت جنبه‌های جدیدی به این شخصیت اضافه می‌کند؛ از تلاش‌های ناشیانه‌اش برای لبخند زدن تا حس پدرانه‌ای که به سارا دارد. “پاپز” قلب تپنده‌ی فیلم است و شیمی رابطه‌ی او با سارا، بخش‌های احساسی داستان را شکل می‌دهد.
• امیلیا کلارک در نقش سارا کانر: امیلیا کلارک که با نقش دنریس تارگرین در «بازی تاج و تخت» به شهرت رسیده بود، وظیفه‌ی بسیار سختی داشت. او باید جایگزین لیندا همیلتون افسانه‌ای می‌شد. کلارک موفق می‌شود نسخه‌ای متفاوت از سارا را به تصویر بکشد؛ او از ابتدا یک جنگجو است، نه یک قربانی. با این حال، بسیاری معتقدند که او فاقد آن صلابت و خشمی است که همیلتون در «ترمیناتور ۲» به نمایش گذاشت. بازی او خوب است، اما در سایه‌ی سنگین اجرای قبلی باقی می‌ماند.
• جای کورتنی در نقش کایل ریس: شاید بتوان گفت ضعیف‌ترین حلقه‌ی بازیگری فیلم، جای کورتنی است. مایکل بین در فیلم اول، کایل ریس را به عنوان یک سرباز خسته، آسیب‌پذیر و در عین حال مصمم به تصویر کشید. اما نسخه‌ی کورتنی، بیشتر شبیه یک سرباز اکشن کلیشه‌ای و فاقد آن عمق روان‌شناختی است. شیمی میان او و امیلیا کلارک نیز آنطور که باید، شکل نمی‌گیرد و رابطه‌ی عاشقانه‌ی آن‌ها که هسته‌ی اصلی فیلم اول بود، در اینجا کمرنگ و عجولانه به نظر می‌رسد.
• جیسون کلارک در نقش جان کانر/T-3000: بزرگترین غافلگیری داستانی فیلم ترمیناتور 5، تبدیل شدن جان کانر، ناجی بشریت، به یک ترمیناتور پیشرفته به نام T-3000 است. این یک پیچش داستانی بسیار جسورانه و تکان‌دهنده بود که متأسفانه استودیو در تریلرهای فیلم آن را لو داد! جیسون کلارک بازیگر توانایی است، اما شخصیت جان کانر در اینجا به یک شرور تک‌بعدی تقلیل پیدا می‌کند. ایده‌ی نبرد با ناجی سابق پتانسیل فلسفی زیادی داشت که فیلم به سادگی از کنار آن عبور می‌کند.

بخش سوم: جلوه‌های ویژه و اکشن – ادای دین یا کپی‌برداری صرف؟

از منظر فنی، فیلم ترمیناتور 5 یک اثر قابل قبول و چشم‌نواز است. بودجه‌ی هنگفت ۱۵۵ میلیون دلاری فیلم به خوبی در صحنه‌های اکشن و جلوه‌های ویژه خرج شده است.

یکی از تحسین‌برانگیزترین دستاوردهای فنی فیلم، بازآفرینی دیجیتالی T-800 جوان در سال ۱۹۸۴ و مبارزه‌ی او با نسخه‌ی پیرتر (پاپز) است. این صحنه یک نمونه‌ی درخشان از تکنولوژی CGI و ادای دینی هوشمندانه به فیلم اصلی است.

صحنه‌های اکشن فیلم، مانند تعقیب و گریز با اتوبوس مدرسه در پل گلدن گیت یا نبرد نهایی با T-3000، بزرگ، پر سر و صدا و پر از انفجار هستند. کارگردانی آلن تیلور در این صحنه‌ها استاندارد است، اما فاقد خلاقیت و تنش ذاتی آثار کامرون است. مشکل اصلی اکشن در «جنسیس» این است که بیشتر به یک نمایش عظیم CGI شبیه است تا یک نبرد واقعی برای بقا.

در «ترمیناتور ۲»، هر گلوله، هر ضربه، وزن و معنا داشت. در اینجا، اکشن گاهی آنقدر شلوغ و سریع می‌شود که تأثیر خود را از دست می‌دهد. T-3000 با تکنولوژی “ماده‌ی فازی” (Phase Matter) یک تهدید بصری جالب است.

اما قوانین مربوط به آسیب‌پذیری او مشخص نیست و این باعث می‌شود که مبارزه با او فاقد استراتژی و تنش باشد. در نهایت، اکشن فیلم سرگرم‌کننده است، اما به ندرت به یاد ماندنی می‌شود.

بخش چهارم: مفاهیم فلسفی و تکنولوژیک در فیلم ترمیناتور 5

یکی از جنبه‌های جذاب فیلم ترمیناتور 5، تلاش آن برای به‌روزرسانی مفاهیم کلاسیک این مجموعه برای دنیای مدرن است. در فیلم‌های اصلی، اسکای‌نت یک سیستم دفاعی نظامی بود که خودآگاه می‌شد.

در «جنسیس»، اسکای‌نت یک سیستم عامل فراگیر به نام “جنسیس” است که قرار است تمام دستگاه‌های جهان را به هم متصل کند؛ از موبایل‌ها و تبلت‌ها گرفته تا سیستم‌های نظامی.

این یک بازتاب هوشمندانه از دنیای امروز ماست که در آن همه چیز به اینترنت متصل است و ما با میل خود اطلاعاتمان را در اختیار شرکت‌های بزرگ فناوری قرار می‌دهیم. شعار “جنسیس همان اسکای‌نت است” یک هشدار تکان‌دهنده در مورد خطرات وابستگی بیش از حد به تکنولوژی است.

موضوع کلیدی دیگر، “سرنوشت در برابر اختیار” است. شعار معروف “No fate but what we make” (هیچ سرنوشتی وجود ندارد جز آنچه خودمان می‌سازیم) در این فیلم نیز تکرار می‌شود.

با این حال، با دستکاری مداوم خطوط زمانی، این مفهوم کمی متزلزل می‌شود. اگر می‌توان گذشته را دائماً تغییر داد، آیا انتخاب‌های ما واقعاً معنایی دارند؟ این فیلم سوالات جالبی در این زمینه مطرح می‌کند اما پاسخی قطعی به آن‌ها نمی‌دهد.

همچنین، رابطه‌ی پدر و دختری میان پاپز و سارا، سوالاتی در مورد انسانیت و قابلیت یک ماشین برای “یادگیری” عشق و فداکاری را پیش می‌کشد که از نقاط قوت احساسی فیلم به شمار می‌رود.