نقد انیمیشن در سایه‌ی سرو | In the Shadow of the Cypress 2023

نام انگلیسی: In the Shadow of the Cypress

نام فارسی: انیمیشن در سایه‌ی سرو

محصول: ۲۰۲۳ – ایران

ژانر: انیمیشن کوتاه

رده‌ی سنی: ۱۴+

امتیاز: ۳.۵ از ۴

مصطفی ملکی

نزدیک به دو هفته از هیاهوی جشنواره اسکار 2025 می‌گذرد و شاید زمان مناسبی برای پرداختن به انیمیشن در سایه‌ی سرو ایرانی به کارگردانی خانم «شیرین سوهانی» و آقای «حسین ملایمی» باشد. آن‌ها در انیمیشنی که بیشتر روی ترکیب طراحی دستی و استفاده از موتیف‌های ایرانی مانند قالی استوار است سعی دارند نگاهی دیگر به زندگی مردی داشته باشند که از پی‌تی‌اس‌دی یا همان اختلال اضطراب پس از یک سانحه رنج می‌برد. تمرکز اصلی کارگردان‌ها در این اثر روی پدر است و نه دختر.

درست است که داستان با تلاش دختر برای آرام کردن پدر آغاز می‌شود، اما همان لحظه‌ای که دختر از سر خستگی و ناچاری در حال ترک خانه است، نوک پیکان روایت به‌سوی پدر تغییر جهت می‌دهد.

از آن نشانه‌هایی که کارگردان‌ها در اختیار مخاطب قرار می‌دهند، در سواحل خلیج فارس به‌سر می‌بریم. پدر ناخدای قدیمی یک لنج بوده که هم‌اکنون مأمن او برای مرور گذشته و یاد همسر است.

از سویی دیگر او در همین لنجی که دیگر کارایی ندارد مخاطب را در پرده‌هایی با گذشته‌ای که اکنون او را ساخته مواجه می‌کند. زوج کارگردان به‌نوعی سعی دارند این لنج را تبدیل به همان ریسمانی کنند که درون ذهن این مرد گره خورده و تلاش دختر برای باز کردن این گره و نجات پدر را همچون آب در هاون کوبیدن تصویر کنند.

اما به گل نشستن وال در ساحل و تلاش این دو برای رهایی او روایت را وارد همان هیاهویی می‌کند که زوج کارگردان انتظار می‌کشند. وال تبدیل به همان نقطه‌ی آغازین رهایی پدر می‌شود و هدف این انیمیشن نیز همین است که وال غول‌پیکر و لنج مملو از تروماهای پدر را بالاخره به اعماق آب هدایت کند. به‌نوعی می‌توان وال را ترکیبی از زندگی پدر و دختر پس از گذر پدر از این تروما دانست که هم‌اکنون به گل نشسته است.

از آن‌سو لنج نیمه‌متروکه که مأمن شب‌های پدر است تمام آن رنج فقدان، سوگ همسر و در نهایت ترومای پس از بمباران توسط هواپیماهای جنگنده است. خانم سوهانی و آقای ملایمی در این اثر تلاش دارند پدر را وادار به غرق کردن این صندوقچه‌ی چوبی تروماهای‌اش کنند و از طریق تلاش او برای بستن دم وال با طناب به لنج و غرق کردن آن زندگی اکنون پدر و دختر را نجات دهند. این روایت کوتاه و مینیمالیستی تلاش‌های ذهن مردی دچار تروما برای بازگشت مجدد به آغوش زندگی است.

انیمیشن در سایه‌ی سرو پدر را همچون عنوان خود شبیه سروی بلند کرده که سایه‌اش باعث آرامش دختر می‌شود. به‌نوعی در این روایت پدر مملو از درد گذشته غرق می‌شود و رستاخیزی دیگر از اعماق دریا را شاهد هستیم.  در بالا انیمیشن در سایه‌ی سرو را مینیمالیستی خطاب کردیم و آن هم به این علت است که زوج کارگردان نهایت تلاش خود را می‌کنند که مخاطب را با دنیایی باز مواجه کنند تا هر زبان و هر فرهنگی از طریق اکت‌های درون روایت به نجات این رابطه برسد.

همان‌قدر که عنوان انیمیشن در سایه‌ی سرو و پوشش پدر و دختر ایرانی است و حضور قالی و سفره‌ی صبحانه و دیگر المان‌ها برای مخاطب فارسی‌زبان آشناست، به همان میزان حضور وال، مرغ‌های ماهیخوار و در نهایت غوطه‌وری و رستاخیز دوباره‌ی پدر این روایت را برای مخاطب غیرفارسی‌زبان قابل لمس می‌کند. تلاش قابل دو کارگردان در حذف دیالوگ، میکس صدا و تدوین قابل اعتنا (به‌خصوص زمانی که پدر با هجوم مرغان ماهیخوار دچار مالیخولیا می‌شود و مخاطب ذهن تکه‌تکه‌ی او و آن «من» حقیقی‌اش را درون این تکه‌ها محبوس می‌بیند) باعث شده مخاطب ۲۰ دقیقه را همچون سفر ذهنی کوتاهی تجربه کند.