نویسنده : 
قهوه، نوشیدنی محبوب و پرطرفدار در سراسر جهان، از دانه‌های گیاهی به نام قهوه به دست می‌آید. این دانه‌ها که در ابتدا سبز و خام هستند، پس از فرآوری به رنگ قهوه‌ای در می‌آیند و برای دم کردن قهوه آماده می‌شوند. اما دنیای قهوه فقط به یک نوع دانه محدود نمی‌شود!
در این مقاله، به معرفی انواع دانه‌های قهوه می‌پردازیم و با ویژگی‌ها، طعم‌ها و عطرهای منحصر به فرد هر کدام آشنا می‌شویم. از عربیکا و روبوستا، دو نوع اصلی قهوه، تا گونه‌های کمیاب‌تر مانند لیبریکا و اگسلسا، گشتی در میان تنوع شگفت‌انگیز دانه‌های قهوه خواهیم داشت.
مروری بر تاریخچه دانه قهوه
داستان قهوه به قرن ها پیش در کشور اتیوپی بازمی گردد. بر اساس افسانه ها، یک چوپان به نام کالدی متوجه شد که بزهایش پس از خوردن میوه های قرمز رنگ درختی به نام بونسی، سرزنده و پرانرژی می شوند. او نیز این میوه ها را امتحان کرد و متوجه اثرات نوشیدنی آن شد. از آن زمان، مصرف دانه های قهوه در اتیوپی و مناطق همجوار آغاز شد.
در قرن نهم میلادی، مصرف قهوه در میان مردم عرب رواج یافت و به تدریج به سایر نقاط جهان گسترش پیدا کرد. تجار و مسافران، دانه های قهوه را از خاورمیانه به اروپا و آمریکا آوردند و کشت و پرورش آن در مناطق مختلف آغاز شد.
دو گونه اصلی دانه قهوه
امروزه دو گونه اصلی دانه قهوه در جهان وجود دارد: عربیکا (Arabica) و روبوستا (Robusta). این دو گونه از نظر خواص، طعم و کیفیت با یکدیگر متفاوت هستند.
قهوه عربیکا
قهوه عربیکا (Coffea arabica) محبوب ترین و پرطرفدارترین نوع دانه قهوه در جهان است. حدود 60 درصد از تولید جهانی قهوه را این گونه تشکیل می دهد. عربیکا طعم لطیف، کمی تلخ و با نت های میوه ای دارد. این نوع قهوه در ارتفاعات بالا (600 تا 2000 متر از سطح دریا) و آب و هوای معتدل به خوبی رشد می کند. قیمت قهوه عربیکا نسبت به سایر دانه های قهوه کمی گران تر است.
یکی از ویژگی های منحصر به فرد عربیکا، محتوای کمتر کافئین آن نسبت به روبوستا است. این امر باعث می شود که طعم آن لطیف تر و کمتر تلخ باشد. همچنین عربیکا حاوی ترکیبات آروماتیک و عطر و طعم های میوه ای بیشتری است که به آن طعم و عطر منحصر به فردی می بخشد.
متأسفانه، گیاه عربیکا نسبت به آفات و بیماری ها حساس تر است و کشت آن نیازمند شرایط خاص آب و هوایی است. این امر باعث شده است که قیمت عربیکا نسبت به روبوستا گران تر باشد.
قهوه روبوستا
قهوه روبوستا (Coffea canephora) دومین نوع رایج دانه قهوه در جهان است. این نوع قهوه حدود 40 درصد از تولید جهانی را شامل می شود. روبوستا نسبت به عربیکا، طعم تندتر، تلخ تر و بافت قوی تری دارد. همچنین محتوای کافئین بالاتری دارد که باعث می شود اثر محرک قوی تری داشته باشد. قیمت قهوه روبوستا نیز نسبت به سایر قهوه ها کمی ارزان تر است.
یکی از مزایای اصلی روبوستا، مقاومت بیشتر آن در برابر آفات و بیماری هاست. این نوع قهوه در مناطق گرمسیری و ارتفاعات پایین تر (زیر 600 متر از سطح دریا) کشت می شود و نسبت به تغییرات آب و هوایی مقاوم تر است. همچنین هزینه کشت و برداشت آن کمتر است، به همین دلیل قیمت روبوستا ارزان تر از عربیکا است.
با این حال، طعم و عطر روبوستا کمتر دلپذیر است و بیشتر به عنوان پایه برای ترکیب با دیگر انواع قهوه مورد استفاده قرار می گیرد.
انواع دیگر دانه قهوه
علاوه بر عربیکا و روبوستا، انواع دیگری از دانه قهوه نیز وجود دارد که البته تولید و مصرف آنها محدودتر است. از جمله می توان به لیبریکا (Liberica)، اگسلسا (Excelsa) و موریندا (Myrinda) اشاره کرد.
قهوه لیبریکا
قهوه لیبریکا (Coffea liberica) گونه ای نادر از دانه قهوه است که در برخی مناطق جنوب شرق آسیا و آمریکای مرکزی کشت می شود. این نوع دانه قهوه طعم تلخ و گس بیشتری نسبت به عربیکا و روبوستا دارد و محتوای کافئین متوسطی میان این دو قرار دارد.
لیبریکا در برابر آفات و بیماری ها مقاوم است و می تواند در مناطق گرمسیری و مرطوب رشد کند. با این حال، به دلیل طعم تند و تلخ آن، معمولاً برای مصرف عمومی محبوبیت کمتری دارد و بیشتر برای ترکیب با دیگر انواع قهوه استفاده می شود.
قهوه اگسلسا
قهوه اگسلسا (Coffea excelsa) یک گونه جدیدتر از دانه قهوه است که در مناطق گرمسیری جنوب شرقی آسیا مانند ویتنام و اندونزی کشت می شود. این نوع دانه قهوه طعمی شبیه به روبوستا اما ملایم تر دارد و میزان کافئین آن نیز در حد میانه عربیکا و روبوستا قرار می گیرد.
اگسلسا در برابر آفات و بیماری ها مقاوم است و هزینه کشت آن نسبتاً پایین است. با این حال، کیفیت و طعم آن در مقایسه با عربیکا ضعیف تر است و معمولاً برای ترکیب با دیگر انواع قهوه استفاده می شود.
قهوه موریندا
قهوه موریندا (Coffea myrinda) یک گونه بسیار نادر از دانه قهوه است که فقط در برخی جزایر کوچک در اقیانوس آرام کشت می شود. این نوع دانه قهوه طعم شیرین و دلپذیری دارد و میزان کافئین آن بسیار پایین است.
موریندا به دلیل محدودیت منابع و تولید اندک، بسیار گران قیمت و نایاب است. طعم منحصر به فرد آن باعث محبوبیت آن در میان برخی علاقه مندان به قهوه شده است، اما در مقیاس تجاری تقریباً مورد استفاده قرار نمی گیرد.
مقایسه خواص دانه‌های قهوه
همانطور که مشاهده کردید، انواع مختلف دانه‌های قهوه از نظر طعم، عطر، میزان کافئین، مقاومت در برابر آفات و هزینه کشت با یکدیگر متفاوت هستند. در اینجا به طور خلاصه به مقایسه برخی از این ویژگی‌ها می‌پردازیم:
طعم: عربیکا > لیبریکا > روبوستا > اگسلسا (از لطیف به تند)
عطر و طعم میوه‌ای: عربیکا > لیبریکا > روبوستا > اگسلسا (موریندا در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرد)
میزان کافئین: روبوستا > لیبریکا > اگسلسا > عربیکا (موریندا در این دسته‌بندی قرار نمی‌گیرد، زیرا موریندا نوعی دانه قهوه نیست)
مقاومت در برابر آفات و بیماری‌ها: روبوستا > لیبریکا > عربیکا > اگسلسا (روبوستا به دلیل میزان کافئین بالاتر، مقاومت بیشتری دارد)
هزینه کشت و تولید: عربیکا > لیبریکا > اگسلسا > روبوستا (عربیکا به دلیل نیاز به شرایط خاص آب و هوایی و مراقبت بیشتر، گران‌تر است)
با توجه به این مقایسه، می‌توان دریافت که هر یک از انواع دانه‌های قهوه ویژگی‌های منحصر به فردی دارند و انتخاب نوع مناسب بستگی به سلیقه، بودجه و اهداف مصرف دارد. امیدوارم این تصحیحات مفید باشند.
کاربردهای مختلف دانه های قهوه
دانه های قهوه علاوه بر تهیه نوشیدنی قهوه، کاربردهای دیگری نیز دارند. برخی از این کاربردها عبارتند از:
- تولید اسانس و عصاره قهوه برای استفاده در صنایع غذایی، آرایشی و بهداشتی
- استفاده از پوست و تفاله دانه قهوه به عنوان کود و خوراک دام
- استفاده از روغن دانه قهوه در صنعت کاغذسازی و تولید صابون
- تولید قرص های قهوه برای مصرف سریع و راحت
این کاربردها نشان می دهد که دانه های قهوه منبع ارزشمندی برای تولید محصولات مختلف هستند و صنایع متنوعی از آنها بهره می برند.
انتخاب دانه قهوه مناسب
با توجه به تنوع انواع دانه قهوه، انتخاب نوع مناسب می تواند چالش برانگیز باشد. در اینجا برخی نکات مهم را برای انتخاب دانه قهوه مناسب ارائه می کنیم:
- اگر به دنبال طعم لطیف، عطر میوه ای و کیفیت بالا هستید، قهوه عربیکا گزینه مناسبی است. البته باید آماده پرداخت هزینه بیشتر باشید.
- اگر به طعم تند، تلخ و اثر محرک قوی تر علاقه دارید، قهوه روبوستا انتخاب خوبی خواهد بود. همچنین از نظر قیمت نیز مقرون به صرفه تر است.
- اگر به دنبال تجربه طعم های جدید و منحصر به فرد هستید، می توانید انواع نادرتری مانند لیبریکا، اگسلسا یا موریندا را امتحان کنید.
- اگر علاقه مند به ترکیب انواع مختلف قهوه هستید، می توانید از ترکیب دانه های عربیکا و روبوستا استفاده کنید تا طعم و خواص متعادلی را تجربه کنید.
- توجه داشته باشید که میزان کافئین در انواع مختلف دانه قهوه متفاوت است. اگر به کافئین حساسیت دارید، بهتر است دانه هایی با میزان کافئین پایین تر مانند عربیکا یا موریندا را انتخاب کنید.
در نهایت، بهترین راه برای انتخاب دانه قهوه مناسب، آزمودن و تجربه کردن انواع مختلف آن است. این کار می تواند سلیقه و ترجیحات شما را در مورد طعم، عطر و خواص دانه قهوه مشخص کند.
روش های تهیه قهوه با انواع دانه ها
روش تهیه قهوه نیز می تواند بر طعم و کیفیت نهایی نوشیدنی تأثیرگذار باشد. برخی از روش های رایج تهیه قهوه با انواع دانه ها عبارتند از:
- اسپرسو: در این روش، آب داغ با فشار زیاد از میان پودر قهوه فشرده عبور می کند و نوشیدنی ای غلیظ و پرطعم تولید می شود. این روش معمولاً برای دانه های عربیکا و روبوستا مناسب است.
- فیلتر یا درپ: در این روش، آب داغ از طریق یک فیلتر حاوی پودر قهوه عبور می کند و قهوه ای روشن تر و کم رنگ تر تولید می شود. این روش برای دانه های عربیکا و ترکیبات آن مناسب است.
- فرنچ پرس: در این روش، پودر قهوه مستقیماً با آب داغ مخلوط می شود و سپس با یک فیلتر جدا می شود. این روش می تواند برای همه انواع دانه قهوه مورد استفاده قرار گیرد.
- ترک: در این روش سنتی، پودر قهوه با آب جوشیده در یک قوری مخصوص مخلوط می شود و می جوشد. این روش معمولاً برای دانه های روبوستا و ترکیبات آن مناسب تر است.
انتخاب روش تهیه مناسب می تواند طعم، عطر و تجربه لذت بردن از نوشیدنی قهوه را بهبود بخشد. توصیه می کنم روش های مختلف را با انواع دانه های قهوه امتحان کنید تا ترکیب دلخواه خود را پیدا کنید.
نکات پایانی
در این مقاله سعی کردم انواع مختلف دانه های قهوه را به طور کامل معرفی کنم. همانطور که دیدید، دنیای قهوه بسیار متنوع و پر از طعم های جذاب است. از دانه های لطیف و عطرآگین عربیکا گرفته تا دانه های تند و پرقدرت روبوستا، هر کدام ویژگی های منحصر به فردی دارند.
انتخاب نوع مناسب دانه قهوه بستگی به سلیقه، بودجه و اهداف شما دارد. پیشنهاد می کنم انواع مختلف را امتحان کنید و تجربه جدیدی از طعم و عطر قهوه را کسب کنید. همچنین توجه داشته باشید که روش تهیه قهوه نیز بر کیفیت نهایی نوشیدنی تأثیرگذار است.
در نهایت، امیدوارم این مقاله بتواند دانش شما را در مورد دانه های قهوه افزایش دهد و شما را در انتخاب نوع مناسب یاری کند. قهوه یک نوشیدنی فوق العاده است که می تواند لذت و انرژی را به زندگی شما اضافه کند. پس لذت ببرید و از این نوشیدنی دلپذیر نهایت بهره را ببرید.
منبع:
